Γράφει ο Κώστας Νικολάου, Συνταξιούχος τ. ΙΚΑ ΕΤΑΜ,
Μέλος Διοικούσας Επιτροπής ΚΕ.Π.Ε.Α./ΓΣΕΕ
Δεν υπάρχει προηγούμενο ούτε άλλη χώρα, τουλάχιστον Ευρωπαϊκή!! Η παραβατικότητα στην Ελλάδα (με την ανοχή της κυβέρνησης) έχει γίνει πλέον καθεστώς. Tο 60% των εργαζομένων σήμερα, βρίσκεται σε καθεστώς εσχάτων παρανομιών («μερική απασχόληση» – «μπλοκάκι» – «εργόσημο») οι οποίοι, χάνουν ή δεν δικαιούνται την όποια αύξηση (11 + 9,5% του κατωτάτου μισθό. Αλλά και το σύνολο των εργαζομένων βιώνουν επίσης, την παρανομία καθόσον (ελλείψει Συλλογικών Συμβάσεων) δεν δικαιούνται και δεν θα λάβουν την παραπάνω αύξηση παρά το γεγονός ότι η έως τώρα ακρίβεια «έφαγε» έως και το 20% των αποδοχών τους.
3 + 1 παραβάσεις, οι οποίες (με ευθύνη της κυβέρνησης) αλλάζουν ριζικά το εργασιακό τοπίο και το έχουν μετατρέψει σε εργασιακή ζούγκλα. Και που εάν, δεν αποκατασταθεί σύντομα η έννομη τάξη, ακόμα και η μικρή αύξηση (9,5%) που δόθηκε (οι οποία βέβαια δεν καλύπτει στο ελάχιστο τον πληθωρισμό) θα μείνει στον «αέρα» και δεν θα καταλήξει στους εργαζόμενους.
Συγκεκριμένα
Κατώτατος μισθός. Υπενθυμίζουμε ότι, το 2012 ο κατώτατος μισθός (με νόμο) μειώθηκε κατά 22%. Οι συλλογικές συμβάσεις αντικαταστάθηκαν από «ατομικές συμφωνίες» ενώ η πλήρη εργασία μετατράπηκε σε «μερική απασχόληση». Αποτέλεσμα, οι μισθοί μειώθηκαν γενικά κατά 25% όπου: ο μέσος μισθός από 1.241 ευρώ έπεσε στα 940 ευρώ (!) και το μέσο ημερομίσθιο από 55,9 στα 44,5 ευρώ!!
Το 2019, ναι μεν ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε κατά 11% και το 2022 κατά 9,5% ωστόσο, όπως όλα τα στοιχεία συνηγορούν, οι αυξήσεις αυτές (λόγω των εκτεταμένων παρανομιών) τελικά, δεν κατέληξαν στους εργαζόμενους.
Αποδείξεις
Αντλώντας στοιχεία από τον ΕΦΚΑ, παραθέτουμε την εξέλιξη του μέσου μισθού καθώς και του μέσου ημερομίσθιου από το 2011 έως το 2021. Στον ΠΙΝΑΚΑ 1 φαίνεται καθαρά πως: με την μείωση του κατώτατου μισθού 22%, ο μέσος μισθός έπεσε στα 940 ευρώ και το ημερομίσθιο στα 44,5 ευρώ και πως, παρά την αύξηση (11%) του 2019 (2 χρόνια μετά) ο μέσος μισθός παραμένει καθηλωμένος στα ίδια ποσά.
ΠΙΝΑΚΑΣ1
Παραβάσεις
Μένουμε, σε τέσσερεις μεγάλες παραβάσεις οι οποίες παραβιάζουν ακόμα και διεθνείς συμβάσεις εργασίας, παρακάμπτουν την εργατική νομοθεσία, αλλοιώνουν ριζικά το εργασιακό περιβάλλον και που θα πρέπει σύντομα να αποκατασταθούν:
- Το μεγάλο εργοδοτικό κόλπο «μερικής απασχόλησης»
Η ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ θεσπίστηκε το 1990 με σκοπό τη διευκόλυνση ορισμένων επιχειρήσεων με χαμηλή προσφορά εργασίας. Υπήρχαν αυστηροί όροι καθώς: ο μισθός ήταν προσαυξημένος, τα ωράρια σταθερά, ενώ η υπέρβασή τους απαγορευόταν και όταν αυτό δεν τηρούταν, η σύμβαση μετατρέπονταν (αυτόματα) σε πλήρη εργασία! Ωστόσο (την τελευταία 10ετια) ο κανόνας αυτός παραβιάστηκε και η «μερική απασχόληση» εξελίχτηκε ως το πιο εύκολο μέσο παράκαμψης της εργατικής νομοθεσίας! Ενώ από το 2019 και μετά, απελευθερώθηκε πλήρως καθώς, επετράπη στους εργοδότες να δηλώνουν τους εργαζόμενους για λίγες ώρες και να τους χρησιμοποιούν… όσο θέλουν.
Αποτέλεσμα, σχεδόν 1.000.000 εργαζόμενοι σήμερα, είναι ενταγμένοι στο καθεστώς αυτό!! Πρόκειται για καραμπινάτη παρανομία καθόσον, δηλώνονται π.χ. για 4 ώρες ενώ οι υπόλοιπες 4 ώρες (με ερωτηματικό αν πληρώνονται κανονικά) είναι «μαύρα»!! Οι εργοδότες κερδοσκοπούν καθόσον με τον τρόπο αυτό απαλλάσσονται κατά 50% από: (α) των ασφαλιστικών εισφορών (β) των δώρων Χριστουγέννων – Πάσχα και του επιδόματος αδείας (γ) της ετήσιας άδειας και των επίσημων αργιών (δ) καθώς και της αποζημίωσης απόλυσης!! Ουσιαστικά οι εργαζόμενοι αυτοί, ζημιώνονται κατά 31% των ετήσιων (νόμιμων) αποδοχών!! Χάνουν δηλαδή, όσο 4,3 μισθοί ετησίως!! Αλλά και από τα επιδόματα, ασθένειας, ανεργίας, κ.λ.π, το οποία καταβάλλονται κατά το ήμισυ!! Ενώ οι γυναίκες, ακόμα παραπάνω, από τα επιδόματα τοκετού, που καταβάλλονται επίσης τα μισά!
Επομένως, ούτε την αύξηση 9,5% θα λάβουν και παρά (όσοι αμείβονται με τον κατώτατο μισθό) που την δικαιούνται!! Σε καθεστώς αυθαιρεσιών και παρανομιών που βιώνουν οι εργαζόμενοι αυτοί, εύκολο είναι, οι αυξήσεις αυτές να γίνουν μόνο στα «χαρτιά»!! Δηλαδή, να αυξηθούν λίγο τα νόμιμα και να μειωθούν τα «μαύρα». Δηλαδή, από 300 + 300 να γίνουν 330 + 270.
- Κερδοσκοπία με όχημα την εργασία με «μπλοκάκι»
Πρόκειται για ένα άλλο δημοφιλές μέσο παράκαμψης της εργατικής νομοθεσίας καθώς: προσλαμβάνονται με συμβάσεις (τάχα) ως ελευθέρων επαγγελματιών ενώ η εργασία που παρέχουν είναι εξαρτημένη!
Ωστόσο, τα όρια μεταξύ της εξαρτημένης εργασίας (μισθωτών) και των ανεξάρτητων υπηρεσιών (ελευθέρων επαγγελματιών) είναι σαφή και ξεκάθαρα. Συμβάσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών (σύμφωνα με το υπουργείο εργασίας) θεωρούνται: όταν ο εργαζόμενος παρέχει τις υπηρεσίες του με αμοιβή, ωστόσο διατηρεί την πρωτοβουλία και καθορίζει ο ίδιος τις συνθήκες εργασίας του, δηλαδή τον τόπο, το χρόνο, τον τρόπο και την έκταση της παροχής, μη υποκείμενος στον έλεγχο, στην εποπτεία και στην εξάρτηση του εργοδότου ως προς τον τόπο, τον χρόνο και τον τρόπο παροχής της εργασίας που του έχει ανατεθεί. Ενώ με το άρθρο 1 του Ν. 3846/2010 προστέθηκε: «όταν η εργασία παρέχεται αυτοπροσώπως, αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για εννέα (9) συνεχείς μήνες» τεκμαίρεται εξαρτημένη εργασία.
Παρά ταύτα, σήμερα, περί τους 300.000 εργαζόμενους εντάσσονται στο καθεστώς αυτό (εξαιρούνται από τα νόμιμα δικαιώματα των μισθωτών) με τους εργοδότες να κερδοσκοπούν και τους εργαζόμενους να χάνουν περί το 65% των νόμιμων αποδοχών! Φυσικά, δεν δικαιούνται και την αύξηση (9,5%) του κατωτάτου μισθού. Νόμιμα δικαιώματα (έστω για υποτιθέμενο μισθό των 1000 ευρώ) θεωρούνται και κοστολογούνται ως έξης:
Συνολικές ετήσιες αποδοχές:
ΜΙΣΘΟΣ (1.000 Χ12) 12.000 ευρώ
Εργοδοτικές εισφορές (1.000 Χ14 Χ25%) 3.500 ευρώ
Δώρα Χριστουγέννων – Πάσχα – επίδομα αδείας 2.000 ευρώ
Ετήσια άδεια – αργίες 1.500 ευρώ
Αποζημίωση απόλυσης 800 ευρώ
Σύνολο: 19.800
Επομένως, για να έχει καταλυτικό μισθό 1.000 ευρώ, θα πρέπει να λαμβάνει επιπλέον, τουλάχιστο (65%) 650 ευρώ, σύνολο 1.650 ευρώ!! Δηλαδή ετησίως (1650 Χ12) 19.800 ευρώ
Σημειωτέων: Επιπλέον χάνουν και το αφορολόγητο των μισθωτών το οποίο ανέρχεται έως 2.100 ευρώ
- Το εργόσημο ήρθε για να… μείνει
Ο τρίτος τρόπος παράκαμψης των νόμιμων εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων είναι η ασφάλιση με εργόσημο. Πρόκειται, ίσως για τη χειρότερη μορφή καθόσον: ο μισθός δύναται να είναι κάτω και από τον νόμιμο κατώτατο μισθό, αλλά ακόμα και χωρίς μισθό αφού (σε περιπτώσεις) συνδέεται και με το «κομμάτι».
Θυμίζουμε, η ασφάλιση με εργόσημο θεσπίστηκε το 2010 με σκοπό να ασφαλίζονται κάποιοι εργαζόμενοι ΟΧΙ ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, αλλά, κατά βάση, εργασίες σε σπίτια. Π.χ, υπηρεσίες οικογενειακής βοηθητικής φροντίδας (οικονόμοι, μάγειροι, οδηγοί, καθαρίστριες κ.λπ), – Κηπουρικές εργασίες, – Παράδοση ιδιαίτερων μαθημάτων, – Φύλαξη και μεταφορά παιδιών, νηπίων και βρεφών, – Φροντίδα σε ηλικιωμένα άτομα, – Αισθητικές φροντίδες, – Νοσηλευτική φροντίδα αρρώστων, κ.λπ. Καθώς και διανομείς διαφημιστικών έντυπων, όπως και προωθητές καταναλωτικών προϊόντων.
Ωστόσο, παρά τους αυστηρούς περιορισμούς, μεγάλες εταιρίες σήμερα (εκμεταλλεύονται κάποια παράθυρα) εντάσσουν και «ασφαλίζουν» το προσωπικό με καθεστώς αυτό. Αποτέλεσμα, οι εργαζόμενοι αυτοί, εκτός από το ότι χάνουν όλα τα δικαιώματα των μισθωτών, χάνουν και από τον μισθό καθόσον δίνατε να υπολείπετε του νόμιμου μισθού, αλλά και χωρίς μισθό αφού (σε περιπτώσεις) συνδέεται και με συγκεκριμένη παροχή εργασίας.
- Οι συλλογικές συμβάσεις στο γύψο
Με το νόμο 1767/1988 «Κύρωση της 135 διεθνούς σύμβασης εργασίας» θεσπίζονται τα όργανα εκπροσώπησης των εργαζομένων και η υποχρέωση των επιχειρήσεων να συνδιαλέγονται με αυτά, ενώ με τον νόμο 1876/1990, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας καθώς και ο Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) όπου: οι συμβάσεις αυτές, κηρύσσονταν υποχρεωτικές και ίσχυαν για το σύνολο των εργαζομένων. Το 2012 (παραβιάζοντας την 135 διεθνή σύμβαση εργασίας) η διαδικασία αυτή (στο όνομα τάχα της κρίσης) διακόπτεται, μένοντας μόνο ο κατώτατος μισθός (χωρίς τριετίες) και που καθορίζεται από την κυβέρνηση.
Σήμερα, σε σύνολο 287 κλαδικών συμβάσεων, ελάχιστες εξ αυτών είναι σε ισχύ καλύπτοντας μόνο περί το 20% των εργαζομένων, με αποτέλεσμα: περί τα 2,8 εκατ. υποχρεώνονται σε αποδοχές που καθορίζονται από «ατομικές συμφωνίες» ή τον κατώτατο μισθό (για τους νέους χωρίς τριετίες) και ο οποίος είναι υπερβολικά χαμηλός. Επομένως, η όποια αύξηση του κατωτάτου μισθού (χωρίς συλλογικές συμβάσεις) δεν καταλήγει στους εργαζόμενους.
Αποκατάσταση
Απαιτείται άμεσα: η επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, ο περιορισμός της «μερικής απασχόλησης» στο 20% ανά επιχείρηση, η κατάργηση των εργασιών με «μπλοκάκι» και η μετατροπή των συμβάσεων αυτών σε εξαρτημένη εργασία και η απαγόρευση της ασφάλισης με «εργόσημο» γενικά σε επιχειρήσεις.