Η κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτώβρη 1940 ήρθε με ένα τελεσίγραφο της ιταλικής φασιστικής κυβέρνησης προς τον τότε Πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ιωάννη Μεταξά, την 02.50’ πρωινή ώρα από τον Ιταλό πρέσβη Γκράτσι, στην πρωθυπουργική κατοικία στην Κηφισιά.
Από το αρχείο τουφωτογράφου της αντίστασης Κώστα Μπαλάφα.
Το αμφισβητούμενο ΟΧΙ της διπλωματίας, το πρωινό εκείνο το βροντοφώναξε σύσσωμος ο ελληνικός λαός και ο στρατός μας στις ράχες του Καλπακιού και της Γκραμπάλας κι αχολόγησαν κάμποι και βουνά. Την απάντηση στην ιταλική φασιστική επιδρομή την έδωσαν όλοι οι Έλληνες μαζί. Ξύπνησε μέσα τους η αλληλεγγύη, σκόρπισαν τα μίση και πραγματοποιήθηκε αυτή η σπάνια αρετή του λαού μας, να υπερασπίζεται ενωμένος τον αιματοποτισμένο τόπο του. Ξωμάχοι με τα σκασμένα από τον κάματο πρόσωπα, εργάτες και διανοούμενοι, εξόριστοι της Δικτατορίας κι έγκλειστοι της Ακροναυπλίας έγιναν όλοι ένας λαός θεριό, που σήκωνε τη γροθιά του στον ουρανό κι αψήφησε τον θάνατο.
Οι άντρες στην πρώτη γραμμή και στα χαρακώματα. Στα μετόπισθεν οι γυναίκες αντικαθιστούν τους άνδρες που έχουν επιστρατευτεί και είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος που ανταποκρίθηκαν σ’ αυτό το κάλεσμα της πατρίδας.
Έμεναν μόνες αυτές να παλεύουν με την πέτρινη μοίρα τους μεγαλώνοντας και προστατεύοντας τις οικογένειες με τις μητριαρχικές αρετές της φυλής. Αυτά τα τρυφερά πλάσματα εκτός από μανάδες σύζυγοι και νοικοκυρές, ήταν οι αφανείς ηρωίδες του έπους του ’40. Πλέκουν νύχτα μέρα μάλλινα για τους στρατιώτες. Πολλά κορίτσια γράφονται εθελόντριες στον Ε.Ε.Σ. και γίνονται νοσοκόμες. Άλλες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου, οι Ηπειρώτισσες της Δυτ. Μακεδονίας μεταφέρουν πολεμοφόδια και τρόφιμα στους στρατιώτες μέσα στα χιόνια, στα δύσβατα μονοπάτια των κακοτράχαλων βουνών. Εκεί που τα υποζύγια αρνούνται να προχωρήσουν, αλύγιστες, βουβές με αδάμαστη θέληση και ηρωική αυτοθυσία, σταυραδερφές των Σουλιωτισσών, ολόρθες και ζαλιγκωμένες ανηφορίζουν τα τρίστρατα. Οι γυναίκες των πόλεων ανέλαβαν την φροντίδα και την προφύλαξη των στρατιωτών από τα κρυοπαγήματα. Οι Ελληνίδες νοσοκόμες δούλεψαν με ηρωισμό και αυταπάρνηση και πολλές έπεσαν την ώρα του καθήκοντος και την ώρα των βομβαρδισμών νοσοκομείων και πλοίων που μετέφεραν τραυματίες. Χρονογράφοι, ποιητές, λογοτέχνες, συγγραφείς, εξύμνησαν με την πένα τους και τους στίχους τους αυτές τις γυναίκες και ειδικότερα αυτές της Πίνδου:
«…Κι οι μάνες τα κοφτά γκρεμνά, σαν παναγιές τ’ ανέβαιναν,
με την ευχή στον ώμο τους κατά το γιο πηγαίναν
και τις αεροτραμπάλιζε ο άνεμος φορτωμένες
κι έλυνε τα τσεμπέρια τους κι έπαιρνε τα μαλλιά τους
κι έδερνε τα φουστάνια τους και τις στηθοκοπούσε
κι αυτές αντροπατάγανε, ψηλά πέτρα την πέτρα
κι ανηφορίζαν στη γραμμή, ώσπου μες στα σύννεφα
χάνονταν ορθομέτωπες η μια πίσω στην άλλη…»
(Ν. Βρεττάκος)