της Μαρίας Γαζούλη, PhD, Λέκτορας Βιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος μεταξύ των γυναικών στο Δυτικό κόσμο. Στην Ελλάδα, κάθε χρόνο εμφανίζονται περίπου 4.000 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού. Οι άντρες αν και σπάνια μπορεί επίσης να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού. Αν και δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί τι ακριβώς προκαλεί τον καρκίνο του μαστού, υπάρχουν ωστόσο ορισμένοι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την ασθένεια.
Παράγοντες κινδύνου για τον καρικίνο του μαστού
Οι πιό σημαντικοί παράγοντες κινδύνου είναι:
Ηλικία
Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού αυξάνεται με την ηλικία. Δύο στις 3 γυναίκες με καρκίνο του μαστού είναι ηλικίας 55 ετών ή περισσότερο.
Κληρονομικότητα
Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού είναι μεγαλύτερος για τις γυναίκες των οποίων συγγενικά πρόσωπα έχουν εμφανίσει την ασθένεια.
Γενετικοί Παράγοντες Κινδύνου
5-10% των καρκίνων του μαστού σχετίζονται με μεταλλάξεις σε ορισμένα γονίδια. Οι πιο κοινές μεταλλάξεις είναι εκείνες των γονιδίων BRCA1 και BRCA2. Οι γυναίκες με αυτές τις μεταλλάξεις έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή στη ζωή τους. Καρκίνος που δεν οφείλεται σε κληρονομική μεταβολή γονιδίου ονομάζεται «σποραδικός καρκίνος». Οι περισσότεροι, περίπου 85%, όλων των καρκίνων είναι σποραδικοί. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν καρκίνος δεν έχει διαγνωστεί σε κανένα μέλος μιας οικογένειας, ο καθένας είναι σε κίνδυνο να εμφανίσει κάποιας μορφής καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του.
Παράγοντες τρόπου ζωής
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η απουσία σωματικής άσκησης αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Περίπου 1 στις 10 γυναίκες έχει κίνδυνο να αναπτύξει κληρονομικό καρκίνο του μαστού
Πώς κληρονομείται ο καρκίνος του μαστού;
Τα πιο γνωστά γονίδια λόγω της δημοσιότητας που έχουν πάρει, βλάβες στα οποία σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, είναι τα BRCA1 και BRCA2. Ο κίνδυνος μιας γυναίκας να αναπτύξει καρκίνο στο στήθος ή/και στις ωοθήκες αυξάνεται σημαντικά εάν κληρονομήσει μια επιβλαβή (παθολογική) μετάλλαξη στα BRCA1 ή BRCA2 γονίδια. Και οι άνδρες και οι γυναίκες που έχουν τις επιβλαβείς μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά διατρέχουν αυξανόμενο κίνδυνο ανάπτυξης και άλλων καρκίνων (παχέος εντέρου, παγκρέατος, προστάτη, κλπ). Καλό είναι όμως να επισημανθεί δεν είναι όλες οι αλλαγές των γονιδίων επιβλαβείς. Μερικές μεταλλάξεις μπορεί να είναι ευεργετικές, ενώ άλλες να μην έχουν καμία προφανή επίδραση (ουδέτερες). Οι επιβλαβείς μεταλλάξεις είναι αυτές που αυξάνουν τον κίνδυνο ενός ατόμου για μια ασθένεια, όπως ο καρκίνος. Ο κίνδυνος όμως κατά τη διάρκεια ζωής μιας γυναίκας να εμφανίσει καρκίνο στο στήθος ή/και στην ωοθήκη αυξάνεται πολύ εάν έχει κληρονομήσει μια επιβλαβή αλλαγή στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2.Μια τέτοια γυναίκα έχει έναν αυξανόμενο κίνδυνο έχει αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξει καρκίνο σε νεαρή ηλικία (πριν από την εμμηνόπαυση) και συνήθως και μεταξύ των μελών της οικογενείας της υπάρχουν αρκετά προσβεβλημένα μέλη. Η πιθανότητα λοιπόν ανάπτυξης καρκίνου στο στήθος ή στις ωοθήκες που συνδέεται με βλάβες στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2 είναι υψηλότερη στις οικογένειες με ιστορικό πολλαπλών περιπτώσεων καρκίνου του μαστού, περιπτώσεων καρκίνου μαστού και ωοθηκών, ύπαρξη ενός ή περισσότερων μελών στην οικογένεια με δύο πρωτογενείς καρκίνους. Εντούτοις, ακόμα και σε οικογένειες με επιβαρημένο ιστορικό, δεν κληρονομούν όλες οι γυναίκες τις επιβλαβείς μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2, και δεν είναι απαραίτητο να σχετίζονται όλοι οι καρκίνοι σε αυτές τις οικογένειες με μια επιβλαβή μετάλλαξη σε ένα από αυτά τα γονίδια. Επιπλέον, δεν είναι δεδομένο ότι κάθε γυναίκα που έχει κληρονομήσει μια επιβλαβή μετάλλαξη ότι θα αναπτύξει καρκίνο στο μαστό ή/και στις ωοθήκες.Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι τα BRCA1 και BRCA2 γονίδια δεν είναι τα μόνα που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού. Παθολογικές μεταλλάξεις και σε άλλα γονίδα όπως τα TP53, PTEN, STK11/LKB1, CDH1, CHEK2, ATM, MLH1, και MSH2, έχουν σήμερα συσχετιστεί με τον κληρονομικό καρκίνο μαστού ή/και ωοθηκών.
Πηγή: Περιοδικό “Ευεξία και Διατροφή”
Photo source: www.bigstockphoto.com
