Γράφει η Αλεξάνδρα Γεωργίου, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc. PhD
Η καλογερική ή μοναστηριακή διατροφή έχει μπει τα τελευταία χρόνια στο μικροσκόπιο των επιστημόνων, καθώς φαίνεται ότι είναι αυτή που χαρίζει υγεία και τους βοηθά να φτάσουν μέχρι και τα 100 χρόνια!
Τι είναι;
Ως καλογερική ή μοναστηριακή διατροφή χαρακτηρίζουμε τις διατροφικές πρακτικές που ακολουθούν οι καλόγεροι που ζουν στα μοναστήρια. Στον όρο αυτό εντάσσεται ο γενικότερος τρόπος ζωής που συσχετίζεται με τη διατροφή των καλόγερων και όχι μόνο οι διατροφικές τους επιλογές. Κύρια βάση της συγκεκριμένης διατροφής είναι η επιλογή φυσικών τροφίμων, τα οποία αποτελούν ιδία παραγωγή των καλόγερων καθώς και η εγκράτεια στις μερίδες, αλλά και στην επιλογή των τροφών σε περιόδους νηστείας.
Πόσο συχνά είναι τα γεύματα;
Οι μοναχοί τρώνε πρωινές ώρες. Συγκεκριμένα, δεν υπάρχει πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό φαγητό. Στο μοναστήρι υπάρχει η πρωινή και βραδινή τράπεζα. Καταναλώνουν δηλαδή δύο γεύματα, στην πρωινή τράπεζα μετά την Θεία Λειτουργία, και την βραδινή τράπεζα μετά τον Εσπερινό. Η Θεία Λειτουργία το πρωί τελειώνει γύρω στις εννέα και ο Εσπερινός γύρω στις πέντε, αναλόγως την εποχή, οπότε αντιστοίχως καθορίζεται και η ώρα των γευμάτων. Το φαγητό που καταναλώνουν το πρωί μετά την Θεία Λειτουργία καλείται μεσημεριανό, ενώ μετά τον Εσπερινό βραδινό.
Τι καταναλώνεται και τι αποφεύγεται;
Κύρια βάση της καλογερικής ή μοναστηριακής διατροφής είναι τα λαχανικά. Παλαιότερα, οι μοναχοί κατανάλωναν μόνο λαχανικά εποχής, τα οποία μπορεί να έκαναν και τουρσί ώστε να διατηρηθούν περισσότερο καιρό. Πλέον, με την πρόοδο της τεχνολογίας και τα ψυγεία, καταναλώνουν όλο το χρόνο ποικιλία λαχανικών ακόμα και εκτός εποχής. Το σίγουρο είναι ότι κάθε τους γεύμα πρωί και απόγευμα συνοδεύεται από μια σαλάτα. Η διατροφή των καλόγερων είναι επίσης πλούσια σε φρούτα, τα οποία καλλιεργούν στα χωράφια τους με φυσικά λιπάσματα χωρίς χημικά. Επίσης, παρασκευάζουν ή προμηθεύονται αποξηραμένα φρούτα, τα οποία καταναλώνουν είτε ως έχουν είτε με τη μορφή κομπόστας. Τα όσπρια αποτελούν σημαντικό συστατικό της διατροφής των καλόγερων, αφού προσφέρουν μια σταθερή πηγή πρωτεϊνών, ακόμα και σε περιόδους αυστηρής νηστείας. Φακές, ρεβίθια, φασόλια, φάβα αποτελούν βασική τροφή των καλόγερων, με εξαίρεση τα ξερά κουκιά. Συχνά συνδυάζονται και με σιτηρά, όπως ρύζι, για να δημιουργήσουν μια πιο πλήρη τροφή, η πρωτεΐνη της οποίας προσομοιάζει σε διατροφική αξία με τη ζωική. Οι καλόγεροι δεν τρώνε κρέας, καταναλώνουν όμως αρκετά ψάρια, συνήθως το σαββατοκύριακο και στις εορτές. Παράλληλα, καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά τις ημέρες της κατάλυσης. Παλαιότερα, συνήθως τα γλυκά παρασκευάζονταν με βάση το μέλι και το πετιμέζι. Πλέον, η ζάχαρη έχει αντικαταστήσει αυτές τις γλυκές πρώτες ύλες, ενώ μπορεί να παρασκευάζουν και χαλβά από σουσάμι και ζάχαρη.
Ποια τα οφέλη από τη μοναστηριακή διατροφή;
Η συγκεκριμένη διατροφή, έχοντας ως βάση την αφθονία λαχανικών και φρούτων, είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες,, φυλλικό οξύ, ιχνοστοιχεία και αντιοξειδωτικά, ενώ παράλληλα είναι περιορισμένη σε κορεσμένα και trans λιπαρά. Η πρωτεΐνη προέρχεται κυρίως από τα όσπρια, τα οποία εάν συνδυαστούν με δημητριακά, δίνουν πρωτεΐνες, ισάξιες του κρέατος. Δευτερεύουσα πηγή πρωτεΐνης είναι τα ψάρια, τα οποία περιέχουν πολυακόρεστα ω-3 λιπαρά οξέα, που έχουν αντιφλεγμονώδεις και προστατευτικές επιδράσεις έναντι των καρδιαγγειακών και του νευροεκφυλιστικών παθήσεων, όπως το Alzheimer. Το ψωμί βρίσκεται στη βάση της μοναστηριακής διατροφής και προσφέρει σύνθετους υδατάνθρακες ως βασική πηγή ενέργειας, αλλά και φυτικές ίνες και βιταμίνες Ε και του συμπλέγματος Β.Συνεπώς η καλογερική διατροφή:
- Προστατεύει από τα καρδιαγγειακά, κρατώντας χαμηλά τα επίπεδα χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων και σακχάρου στο αίμα, καθώς και τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης.
- Προστατεύει από τη γήρανση και διάφορους τύπους καρκίνου, λόγω της υψηλής συγκέντρωσης σε αντιοξειδωτικά.
- Βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου, λόγω των υψηλών φυτικών ινών που παρέχει.