Πάντα από πολύ μικρή είχα μια ιδιαίτερη αγάπη στα ριζίτικα τραγούδια, χωρίς να ξέρω το γιατί, χωρίς να είναι κάποιο ιδιαίτερο άκουσμα στο σπίτι μας, με συγκινούν βαθιά στην ψυχή μου, σαν να αγγίζουν κάπου μια δική μου ρίζα. Τα ριζίτικα είναι το παλαιότερο είδος κρητικής μουσικής, ενώ Ρίζες, ονομάζουν οι Κρητικοί τις υπώρειες των βουνών. Μια άποψη λέει ότι από τις ρίζες των βουνών έλαβαν την ονομασία τους αυτά τα τραγούδια, από τον Ψηλορείτη, τη Δίκτη και τα Λευκά Όρη και μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι τα τραγούδια της ρίζας, των προγόνων, της γενιάς, τα ονόμασε ο λαός Ριζίτικα.
Πρόσφατα, άκουσα μια καταπληκτική διασκευή, αν και σπάνια μου αρέσουν τα ‘πειραγμένα’ τραγούδια, που ενώνει ένα ριζίτικο με τη μουσική των Ινδιάνων των Άνδεων, με τους οποίους επίσης νιώθω έναν ανεξήγητο δεσμό. Η συνεργασία του Pedro Fabian με τον Βασίλη Δραμουντάνη, έβγαλε ένα υπέροχο αποτέλεσμα και αξίζει να το ακούσει κάποιος.
Το ριζίτικο «Σε ψηλό βουνό» ή “En las montañas” (όπως έγινε μετά τη συνεργασία για το κοινό του εξωτερικού), είναι πολύ μικρό, αλλά πολύ μεστό, με εικόνες αξεπέραστες αλλά και αλληγορίες και συμβολισμούς μεγάλους.
«Σε ψηλό βουνό,
σε ριζιμιό χαράκι,
κάθεται ‘ν’ αητός.
Βρεμένος, χιονισμένος
ο καημένος και παρακαλεί.
Και παρακαλεί
τον ήλιο ν’ ανατείλει.
Ήλιε ανάτειλε-ήλιε ανάτειλε.
Ήλιε λάμψε και δώσε
για να λιώσουνε
τα χιόνια από τα φτερά μου
και τα κρούσταλλα
από τ’ ακράνυχά μου.
Ήλιε ανάτειλε-ήλιε ανάτειλε». (Στίχοι -Μουσική:
Παραδοσιακό – ριζίτικο)
Μπορεί να φαίνεται απλό ή και απλοϊκό το τραγούδι, σε κάποιον που δεν ζει κοντά στη φύση, όταν όμως έχεις ξυπνήσει στις 5.30 – 6 το πρωί και βλέπεις την ανατολή του ήλιου να βγαίνει πάνω από τις κορυφογραμμές των βουνών της Ευρυτανίας, τότε έχει άλλο νόημα ή είναι όλο νόημα. Να παρακολουθείς τη χαραυγή να ξεπροβάλλει πάνω από τα έλατα και τα γυμνά βουνά, να προσπαθεί με κάθε τρόπο να φέρει το φως στη μέρα των ανθρώπων που ξεκινά και να παλεύει με την βαριά συννεφιά της νυχτερινής άγριας καταιγίδας. Με έναν μαγικό τρόπο συμμετέχεις σε αυτή την μυσταγωγία της φύσης και ευγνωμονείς που έγινες μάρτυρας του θαύματος και βρέθηκες να ζεις σε ψηλό βουνό, ένα τόσο όμορφο βουνό. Ευγνωμονείς και ταυτίζεσαι με τον αητό του τραγουδιού που όσο βρεγμένο και παγωμένο τον άφησε η νύχτα, η ανατολή θα τον βοηθήσει. Έχεις τη μοναδική δυνατότητα να νιώσεις κοντά στον ζωοδότη ήλιο και να τον παρακαλέσεις να σου ζεστάνει τη ζωή και την ψυχή.
Ένας από τους λόγους που αγαπώ τόσο το βουνό, είναι αυτή η αίσθηση, ότι βρίσκεσαι λίγο πιο κοντά στο Θεό, λίγο πιο ψηλά από τον έκπτωτο εαυτό σου και ας ξέρεις ότι από όσο πιο ψηλά πέφτεις τόσο πιο πολύ θα γκρεμιστείς. Είναι η αίσθηση ότι εκεί δεν σε αγγίζει τίποτα κακό, είσαι στη φωλιά του αετού προστατευμένος. Είναι η καθαρότητα του δροσερού αέρα που μυρίζει ρετσίνι και αγριορίγανη, βρεγμένο χώμα και μοσχοβολιές του δάσους. Είναι η αυτάρκεια που σου δίνει η φύση με τους καρπούς και νερά της. Είναι η δύναμη που νιώθεις από το υψόμετρο αλλά και η ταπεινότητα μπροστά στις μεγαλειώδεις δυνάμεις του βουνού.
Ευγνώμων λοιπόν, που μπορώ να γράφω αυτές τις λέξεις αγναντεύοντας το πυκνό ελατόδασος του δικού μου βουνού, στα επιβλητικά Άγραφα…
‘Ήλιε ανάτειλε…’
Ελένη Ευαγγελία Αρωνιάδα
Εκδότρια
