Τα λάχανα
Γράφει o Αλέξανδρος Χουλιαράς
Κάνοντας φθινοπωρινούς περιπάτους στα εγκαταλειμμένα χωράφια και στα γιούρτα, βλέπει κανείς πολλά αγριολάχανα. Έφυγε το καλοκαιριάτικο λιοπύρι, έπεσαν τα ευλογημένα πρωτοβρόχια και αυτά βρήκαν την ευκαιρία να εγκαταλείψουν το σκοτεινό υπόγειο κόσμο τους. Πικραλίδες και πικροράδικα, περδικονύχια και καυκαλήθρες, ζόχια και βρούβες κι άλλα ακόμα μας προκαλούν για ένα γευστικό και υγιεινό γεύμα.
Παλιότερα τέτοια εποχή έβλεπες γύρω σου τσεμπεροφόρες γυναίκες, με τον τρουβά στον ώμο και την κολοκοτρώνα στο χέρι, να καθαρίζουν τις πατωσιές και τα πλάγια από αυτές τις ανέξοδες γευστικές προκλήσεις. Έβλεπες νέες κοπέλες με το ένα μάτι να εντοπίζουν τ΄ αγριολάχανα και με τ΄ άλλο να ψάχνουν για τον καβαλάρη με τ΄ άσπρο άλογο!
Οι άνθρωποι τότε δεν έτρωγαν χόρτα αλλά λάχανα. Όταν έλεγαν χόρτα ή χορτάρια εννοούσαν ζωοτροφές. Δεν ήταν χορτοφάγοι αλλά… λαχανοφάγοι. Κι αυτό για ξεχωρίζουν από τα ζώα τους.
Το φθινόπωρο ήταν η εποχή των αγριολάχανων και του Έρωτα. “Γιάνναινα, Γιαννάκαινα, κοντογιαννακάκαινα να μην πας για λάχανα και μας φέρεις βάσανα, να μην πας για λαχανίδες και σου κόψουν τις κοτσίδες” έλεγαν οι άντρες στα τραγούδια τους, για το φόβο των Ιουδαίων. Ο δρόμος των αγριολάχανων οδηγούσε τις απρόσεκτες στη ευρύχωρον οδόν της απωλείας.
Η συχνή βρώση των λάχανων, παρά την -σημερινή- ποιοτική τους στάθμη, ήταν ένδειξη βαθιάς ένδειας, γι΄ αυτό στη συνείδηση πολλών εξ ημών των παλαιοτέρων έχουν εγγραφεί ως “μνώμα κακοζωίας”, εξ ου και η παροιμία “σιγά τα λάχανα” ή “τι μπρόκολα τι λάχανα”. Οι αρχαίοι θέλοντας να δηλώσουν τον ευτελή όρκο έλεγαν: “μα τας κράμβας”. Σήμερα όμως το μεταβολικό σύνδρομο και η μεσογειακή διατροφή τα καθαγίασε κι ένα ολόκληρο χορτοφαγικό κίνημα ταλαιπωρεί την σύγχρονη διατροφολογία. Την ποιότητα των λάχανων ευτέλιζε έτι περισσότερον η έλλειψη λαδιού. Για λεμόνι βέβαια ούτε λόγος. Αναβαθμίζονταν όμως ποιοτικά ως βασικό υλικό στις λαχανόπιτες με φύλλο και στις παπανέτσες, με καλαμποκίσιο ζυμάρι.
Διηγούνταν πως μια νοικοκυρά είχε μάστορα στο σπίτι και τον ρώτησε, για το γεύμα του: “Μάστορα σου αρέσουν τα λάχανα;” κι αυτός απάντησε: “άμα είναι μέσα στην πίττα”. Η ίδια ιστορία κυκλοφορεί και με αυγό και εν κατακλείδι λαχανόπιτα με τυρί αυγά και μπόλικο λάδι, είναι το ποίημα της ευρυτανικής γαστρονομίας. Τούτο εκ χειλέων γαστρίμαργου καταναλωτή και ικανού ποιητή λαχανόπιττων!
Έπειτα απ΄ όλα αυτά, συνεπικουρούσης και της κρίσης, θα έπρεπε και σήμερα στα γύρω παλιά χωράφια, να κυκλοφορούνε γυναίκες -και όχι μόνον- να μαζεύουνε λάχανα και γιατί όχι, να καταθέτουν τον ερωτισμό τους, που τόση ανάγκη τον έχει η άγρια φύση, αλλά και οι… ευαίσθητοι περιπατητές.