«Ψυχική Υγεία – Ποιότητα Ζωής – Αναπηρία»
Κ.Δ.Α.Π.-ΜΕΑ. «Ανεμώνη»
Ε.Κ.Ε.Π.Π.Π.Α.ΔΗ.Κ.
Δήμος Καρπενησίου
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (1948) προσδιόρισε την Ψυχική Υγεία ως «μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας στην οποία το άτομο συνειδητοποιεί τις δικές του ικανότητες, μπορεί να αντιμετωπίσει τα καθημερινά άγχη της ζωής, να ζει και να εργάζεται παραγωγικά και με άνεση και να είναι σε θέση να συνεισφέρει στην κοινότητά του».
Η ψυχική υγεία, ορίζεται λοιπόν όχι μόνο ως η απουσία νόσου, αλλά και ως η κατάσταση ψυχοκοινωνικής ευεξίας. Οι Willis και Campbell (1992) καταλήγουν ότι η ψυχική υγεία «είναι μία θετική κατάσταση πνευματικής ευεξίας στην οποία τα άτομα αισθάνονται βασικά ικανοποιημένα από τον εαυτό τους, τους ρόλους τους στη ζωή και τις σχέσεις τους με τους άλλους».
Ποια είναι όμως η σχέση της ψυχικής υγείας με την ποιότητα ζωής ;
Η ποιότητα ζωής σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ορίζεται ως «η υποκειμενική αντίληψη που έχει το άτομο για τη θέση του στη ζωή, μέσα στα πλαίσια του συστήματος αξιών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας στην οποία ζει, καθώς και σε συνάρτηση με τους προσωπικούς στόχους, τις προσδοκίες, τα κριτήρια και τις ανησυχίες του» (ΠΟΥ, 2003, Skevington, 2002).
Η ποιότητα ζωής είναι μια πολυπαραγοντική έννοια με τρεις κύριες διαστάσεις:
- Η σωματική ευεξία που αφορά την εκτίμηση του ατόμου για την υγεία του και τις δυνατότητές του σε σωματικό επίπεδο. Στον τομέα αυτό εξετάζεται η νοσηρότητα, ο πόνος, το επίπεδο σωματικής λειτουργίας.
- Η ψυχική ευεξία όπου μελετάται η ψυχοσυναισθηματική προσαρμοστικότητα του ατόμου. Εδώ εξετάζεται η αυτοεκτίμηση, η ευεξία, η συνολική ικανοποίηση, αλλά και το άγχος, η κατάθλιψη, η ικανότητα προσαρμογής.
- Η κοινωνική ευεξία που αντανακλά το βαθμό γενικής ικανοποίησης του ατόμου από την ζωή του, τη συμμετοχή του σε κοινωνικές δραστηριότητες, την άσκηση κοινωνικών ρόλων, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τη στήριξη που λαμβάνει το άτομο από το στενό του περιβάλλον.
Συγκρίνοντας τις έννοιες της ψυχικής υγείας και της ποιότητας ζωής είναι φανερό ότι είναι αλληλένδετες. Και οι δύο περιλαμβάνουν μια υποκειμενική διάσταση που αφορά την εκτίμηση της ικανοποίησης που αντλούν τα άτομα από τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους, καθώς και μια αντικειμενική διάσταση, η οποία συνδέεται με τις αντιλήψεις που η κοινωνία έχει αναφορικά με την υλική ευημερία, την κοινωνική θέση και τη σωματική ευεξία.
Ποιό είναι όμως το επίπεδο της ψυχικής υγείας και της ποιότητας ζωής για ένα άτομο που έχει κάποια μορφή αναπηρίας (σωματική, ψυχική, νοητική);
Αν εξετάσουμε αυτό το θέμα με βάση τους τρείς κυρίως τομείς που περιλαμβάνουν οι παραπάνω έννοιες, θα διαπιστώσουμε ότι ένα άτομο με αναπηρία, αλλά και τα μέλη της οικογένειάς του, αντιμετωπίζουν πραγματικά μεγάλες δυσκολίες.
Συνοπτικά 1. Στον τομέα της σωματικής ευεξίας, ένα άτομο με αναπηρία θα πρέπει να δώσει ένα μεγάλο αγώνα για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που η φυσική, νοητική ή ψυχική του αδυναμία του επιβάλει. Πιθανότατα βιώνει πόνο, μακροχρόνιες φαρμακευτικές αγωγές, επεμβάσεις, νοσηλείες. 2. Στον τομέα της ψυχικής ευεξίας θα πρέπει να δώσει μάχη για να προσαρμοστεί σε συνεχείς αλλαγές, να αποκτήσει ή να διατηρήσει την αυτοεκτίμηση του, να αμυνθεί στο άγχος και την κατάθλιψη, που μπορεί να υπάρχουν είτε σαν κυρίως ψυχική διαταραχή, είτε σαν δευτερογενείς δυσκολία λόγω επιβάρυνσης από κάποια σωματική ή νοητική αναπηρία. 3. Στον τομέα της κοινωνικής ευεξίας η ανάπτυξη ή η διατήρηση διαπροσωπικών σχέσεων, η συμμετοχή στην κοινωνία, η παραγωγικότητα, η άσκηση κοινωνικών ρόλων μπορούν να θεωρηθούν άθλοι λαμβάνοντας υπόψη τα εμπόδια που η αναπηρία αλλά και η κοινωνία βάζει στους τομείς αυτούς σε ένα ανάπηρο άτομο.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως ένα άτομο με αναπηρία πρέπει να δίνει καθημερινά αγώνα για την απόκτηση ή διατήρηση της ψυχικής του υγείας και της ποιότητας ζωής. Έναν αγώνα του οποίου η αίσια έκβαση δεν εξαρτάται μόνο από τα δικά του αποθέματα δύναμής, αλλά και από την στάση και παροχή βοήθειας από την κοινωνία τόσο σε επίπεδο πολιτείας-κράτους, όσο και σε επίπεδο στενού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.Κλέσιορα Μαρία Ψυχολόγος του ΚΔΑΠ-ΜΕΑ «Ανεμώνη»