Μέχρι τώρα γνωρίζαμε τις τρεις εξουσίες των δημοκρατικών πολιτευμάτων και την άτυπη 4η αυτή των ΜΜΕ, αλλά όπως φαίνεται είμαστε πολύ κοντά στην καθιέρωση μιας 5ης, αυτής των social media ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Φίλοι,like, follow και unfollow, κοινοποίηση (share), σχόλια (comments), και τόσα άλλα σχεδόν αναγκαία, όσο και να μας φαίνεται αδιανόητο, για το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας κοινωνίας. Καθορίζουν την κατανάλωση, τις κοινωνικές επιταγές, τις παγκόσμιες τάσεις και ακόμα χειρότερα την άσκηση της πολιτικής. Καθορίζουν τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, το πού δίνουμε έμφαση, το ποιός έχει τη δύναμη και το ποιός την χάνει. Μια ξεκάθαρη όχι ανερχόμενη, αλλά μια ήδη δυνατή επιβολή εξουσίας που ορίζει τις ζωές μας σε σχεδόν όλο τον πλανήτη, μέσα από δορυφόρους.
Το πρόβλημα βέβαια με αυτή την εξουσία είναι ότι ενώ όλες οι εξουσίες της πολιτείας, αλλά και τα ΜΜΕ, υπόκεινται στην άσκησή τους, σε κάποιους περιορισμούς και σε κάποιας μορφής έλεγχο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δυστυχώς δεν δεσμεύονται από κάποιον μηχανισμό. Και φυσικά δεν εννοώ τις περιπτώσεις λογοκρισίας αναρτήσεων με παράνομο περιεχόμενο, αλλά μιλάω για την καθαυτού γενικευμένη λειτουργία και ανάπτυξή τους. Οι αναρτήσεις ή τα σχόλια δεν υπόκεινται σε βασικές αρχές, αλλά ούτε και δομές οποιουδήποτε τύπου. Για παράδειγμα σε μια επιστημονική ανάρτηση, υπάρχουν δεκάδες ή εκατοντάδες σχολιαστές που μπορούν σαν ‘άλλοι επιστήμονές’ να έχουν άποψη επί του θέματος. Σε μια ανάρτηση για τέχνη, όλοι έχουν άποψη χωρίς κανένα κριτήριο αισθητικής (όχι την προσωπική αισθητική του καθενός, αλλά την αισθητική ως επιστήμη που είναι). Σε μια ανάρτηση για ένα κοινωνικό θέμα, όλοι γίνονται κριτές και τοποθετούνται για κάθε πιθανή λεπτομέρεια του θέματος.
Το ακόμα όμως πιο επικίνδυνο είναι κάτι που διάβασα σε μια ανάρτηση μέσα από μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης- τραγική ειρωνεία- και αφορά την εξουσία που έχουν στα χέρια τους οι διαχειριστές- ιδιοκτήτες των μέσων αυτών. Συγκεκριμένα η ανάρτηση ανέφερε: ‘‘Υπάρχουν πλέον εταιρείες που είναι πιο δυνατές από τα κράτη. Το twitter και το facebook έκλεισαν τον λογαριασμό του Τράμπ , προέδρου της μεγαλύτερης χώρας στον πλανήτη, ο οποίος μάλιστα έχει εκλεγεί με εκλογές. Σε κάποια άλλη στιγμή, όταν δεν θα τους συμφέρει, θα μπορούν να κλείσουν οποιοδήποτε λογαριασμό στο όνομα της δικής τους δημοκρατίας. Όλο αυτό λέγεται …καπιταλισμός. Το netflix κατεβάζει από την πλατφόρμα του όλες τις ταινίες του Τζόνι Ντεπ με την αιτιολογία ότι έδερνε την γυναίκα του. Σημειωτέον, η υπόθεση δεν έχει τελεσιδικήσει. Μπαίνουμε στην «δικαιοσύνη» των social media…’’.
Τι θα μπορούσε λοιπόν να συμβεί αν αύριο οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης περνούσαν στα χέρια αυτών των λίγων δέκα ανθρώπων, που λένε ότι κρατάνε τις ζωές του πλανήτη στα χέρια τους. Πόσο σε αναλογία πληθυσμού και με ποια ταχύτητα θα μπορούσαν να ελέγξουν τις συνειδήσεις των ανθρώπων στον πλανήτη μας. Θα χρειαζόμασταν άραγε κάποια πολιτική αφορμή ή αιτία για να αρχίσουμε έναν πόλεμο ή μια εμφύλια διαμάχη ή θα αρκούσε απλά μια ανάρτηση; Προσπαθώντας λοιπόν να διώξω από το μυαλό μου αυτά τα σκοτεινά και δυσοίωνα σενάρια που μοιάζουν με επιστημονική φαντασία, σκέφτομαι ότι αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μια πραγματικότητα που φέρνει σαν καθετί τα καλά και τα άσχημα στις ζωές μας, το όφελος και τον κίνδυνο, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον και ως πολίτης, πρέπει να έχει πολύ γερές βάσεις για να τα διακρίνει. Βάσεις που πρέπει να ορίζονται με αυστηρότητα από τις τρεις πραγματικές εξουσίες και να έχουν βαθιές ρίζες στην παιδεία.