Δυο μεγάλες Ελληνικές μορφές, ο Ευρυτάνας Στέφανος Γρανίτσας πολεμιστής Βαλκανικών Αγώνων και ο Μακεδονομάχος εθνομάρτυρας ήρωας Παύλος Μελάς. Ένα ιστορικό ντοκουμέντο για τον θυσιαστικό θάνατο του μεγάλου Μακεδονομάχου που έφυγε απ’ τη ζωή στις 13 Οκτωβρίου 1904, και συγκλόνισε το Γρανίτσα.
Ο Γρανίτσας είχε συναντήσει τον Π. Μελά, λίγο πριν αναχωρήσει για τη Μακεδονία. Ἀναφερόμενος στὴ αἱματηρὴ αὐτὴ σπονδὴ ποὺ πότισε τὸ χῶμα τῆς Μακεδονίας ὁ Γρανίτσας δηλώνει :
-Ὦ αἷμα ἅγιον τὸ ὁποῖον ἔρχεσαι νὰ ἀναστήσῃς πεθαμένα ὄνειρα καὶ νὰ μᾶς χαρίσῃς τὴν φωτεινὴν ἐλπίδα τῆς ζωῆς !
Ακολουθεί κείμενο από την ανάρτηση του συμπατριώτη Αγραφιώτη φίλου μου γιατρού Κ.Τσιώλη στην ιστοσελίδα «Ελληνομουσείον Αγράφων”» και φωτο του Στ. Γρανίτσα σε ακρυλικό χαρτί, του Κώστα Ντιό, 2020 :
‘‘Ἡ αὐτοθυσιαστικὴ ἐνέργεια τοῦ Παύλου Μελᾶ (Μασσαλία 1870 – Στάτιστα Καστοριᾶς 13 Ὀκτωβρίου 1904), νὰ μεταβεῖ στὴ Μακεδονία γιὰ νὰ ὀργανώσει τὸν ἀπελευθερωτικὸ Μακεδονικὸ ἀγώνα, τῆς ὁποίας ἀποκορύφωμα ἦταν ὁ ἡρωϊκὸς θάνατός του, συγκλόνισε καὶ τὸν χαρισματικὸ Ἀγραφιώτη δημοσιογράφο, λογοτέχνη Στέφανο Γρανίτσα (Γρανίτσα Ἀγράφων 1880 – Ἀθήνα 13 Σεπ. 1915). Ὁ Γρανίτσας ἦταν τότε, παρὰ τὸ νεαρὸ τῆς ἡλικίας του, ὑποδιευθυντὴς μιᾶς ἀπὸ τὶς πλέον ἔγκυρες ἐφημερίδες τῶν Ἀθηνῶν, τὴν ἐφημερίδα Χρόνος τοῦ Κωστῆ Χαιρόπουλου, ὁ ὁποῖος εἶχε μακεδονικὴ καταγωγὴ καὶ τὸ ἔντυπό του διαδραμάτισε σημαντικὸ ρόλο στὴν νεώτερη πολιτικὴ ἱστορία τῆς Ἑλλάδος.
Λίγες μέρες μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Π. Μελᾶ, ὁ Γρανίτσας ἀρθρογραφεῖ στὴν ἐφ. Χρόνος γι’ αὐτὸ τὸ συγκλονιστικὸ γιὰ τὸν Ελληνισμὸ γεγονός. Τὸ χρονογράφημά του, μὲ τίτλο «Ὁ ἐξιλεωτής», δημοσιεύεται στὶς 20 Ὀκτωβρίου τοῦ 1904 στὴν πρώτη σελίδα τῆς ἐφημερίδας, στὴ στήλη «Καθημεριναὶ σελίδες» καὶ τὸ ὑπογράφει μὲ τὸ ὄνομά του, «Σ. Γρανίτσας». Τονίζει ὅτι μὲ τὴν θυσία του ὁ Μελᾶς ἐξιλεώνει ὅλη τὴν γενιὰ ἐκείνη τῶν Ἑλλήνων ποὺ μένουν ἄπραγοι στὸ Μακεδονικὸ ζήτημα καὶ περιορίζονται μόνο στὸ νὰ δημοσιεύουν πύρινα ἄρθρα ἢ νὰ ἐκφωνοῦν δραματικοὺς λόγους γιὰ τὴν ὑπόδουλη Μακεδονία. Ἀναφωνεῖ ὁ Στ. Γρανίτσας:
-Εἶσαι ὁ ἐξιλεωτὴς μιᾶς κοινωνίας καλαμαράδων καὶ φωνακλάδων!
Τὴν στάση αὐτὴ τοῦ Ἀγραφιώτη δημοσιογράφου καὶ πολιτικοῦ ἐπιβεβαιώνει ὁ ἴδιος ἀργότερα μὲ τὴ δράση του τὸ 1912-13 στὸ μέτωπο τῆς Ἠπείρου στὴν ἔναρξη τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων. Ἂν καὶ ὡς βουλευτὴς τοὺ Ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου θὰ εἶχε τὴ δυνατότητα νὰ παραμείνει στὴν πόλη τῶν Ἀθηνῶν, ἐν τούτοις, ἀναλόγως πράττων, κατατάσσεται ἐθελουσίως στὸ συγκροτηθὲν «Μικτὸν Ἠπειρωτικὸν στράτευμα» γνωστὸ καὶ ὡς «Φάλαγξ Μπότσαρη» ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ ἀρχηγοῦ του Δημητρίου Νότη Μπότσαρη. Ὁ ἔφεδρος ἀνθυπολοχαγὸς Στ. Γρανίτσας, ὡς ἐπικεφαλῆς μονάδας αὐτοῦ τοῦ εὐζωνικοῦ σώματος, μὲ τὶς δράσεις του τὶς ἐπιχειρησιακές, συνέβαλε ἀποφασιστικὰ στὴν εὐόδωση τοῦ σκοποῦ τῆς ἀπελευθέρωσης τῶν Ἰωαννίνων, τῆς σηματικότερης μάχης τοῦ τότε Ἑλληνικοῦ Βασιλείου μὲ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία:
Ἀπὸ τὰς Ἀθήνας χαιρετίζομεν μὲ συγκίνησιν ἕνα εὐγενῆ πολεμιστὴν τῶν Ἠπειρωτικῶν βουνῶν: τὸν Στέφανον Γρανίτσαν. Μόλις ἤναψε τὸ τουφέκι ἐπάνω εἰς τὰ σύνορα, ἡ ψυχὴ τοῦ Ρουμελιώτου ἐξύπνησε καὶ ὁ καλὸς Στέφανος ἀφῆκε καὶ Βουλὴν καὶ νόμους καὶ ποιήματα καὶ λαογραφίαν καὶ ἐχάθη. Ποῦ ἐπήγαινε; Ἄγνωστον. Πάντως εἰς τὸν πόλεμον. Τώρα μᾶς δίδει τὴν πρώτην εἴδησίν του. Ἐπικεφαλῆς ἀνταρτικοῦ σώματος, εἰσέβαλε νικηφόρος εἰς τὴν Μανωλιάσαν τῆς Ἠπείρου, ἀφοῦ ἐπὶ ἕνα μῆνα σχεδὸν ἐμάχετο μαζὶ μὲ τοὺς ἄνδρες του εἰς τὰ Ἠπειρωτικὰ βουνά. Εἰς τὸν εὐγενῆ αὐτὸν συνάδελφον καὶ καλὸν φίλον δὲν ἔχομεν νὰ εὐχηθῶμεν παρὰ μόνον ἡ νίκη νὰ θέσῃ τὴν τελευταίαν σελίδα τῆς Ἠπειρωτικῆς ἐποποιΐας, εἰς τὴν γραφὴν τῆς ὁποίας συμμετέχει ἐκ τῶν πρώτων (ἐφ. Πατρίς, 9.11.1912, σ.1).
Μὲ ὑψηλὸ αἴσθημα φιλοπατρίας, ἡρωϊσμὸ καὶ ἱκανότητες στρατιωτικοῦ ἡγέτη, ἀφοῦ ὑπέστη τὶς κακουχίες καὶ ὅλη τὴν σκληρότητα τοῦ ἠπειρωτικοῦ ἀγώνα, ἐπέτυχε σὲ σημαντικὲς γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ πλευρὰ ἀποστολές, κρίσιμες γιὰ τὴν ἔκβαση τοῦ ἀγώνα τῆς τὴν ἀπελευθέρωσης τῆς Ἠπείρου· καὶ εἰσῆλθε θριαμβευτικὰ στὴν πόλη τῶν Ἰωαννίνων στὶς 21 Φεβ. 1913. (Ἐφ. Πατρίς, φ. 0784/9.11.1912, σ.1.).
Ἦταν μάλιστα καὶ στὴν ὁμάδα ἐκείνων, ποὺ μετὰ τὴν ἀπευθέρωση τῆς Ἠπείρου μερίμνησε γιὰ τὴν ἀναγνώριση τοῦ νεκροῦ Λορέντζου Μαβίλη, ὁμοτέχνου του ἥρωος πεσόντος στὸ Δρίσκο στὶς 29 Νοεμβρίου 1912.
Ὁ Γρανίτσας παρομοιάζει τὴ θυσία τοῦ Π. Μελᾶ μὲ ἐκείνη τοῦ Κόδρου τοῦ βασιλιά τῶν Ἀθηνῶν, ὁ ὁποῖος γιὰ νὰ σώσει τὴν πόλη του ἀπὸ τὴν κατάληψη, γιὰ νὰ παραμείνει ἐλεύθερη κατὰ τὸν χρησμὸ τοῦ Μαντείου τῶν Δελφῶν, ἔπρεπε νὰ θυσιάσει ἑαυτόν· καὶ τὸ ἔκαμε:
Ποῖος θὰ ψάλλῃ τὴν ἀφαντάστως ὑπέροχον αὐτοθυσίαν αὐτοῦ τοῦ νέου Κόδρου, ὁ ὁποῖος διὰ τοῦ αἵματός του βαπτίζει εἰς ἕνα λουτρὸν ἀναγεννήσεως, εἰς ἕνα λουτρὸν νέας ζωῆς τὴν ψυχορραγοῦσαν Ἐθνικὴν Ψυχήν, διασαλπίζων ὅτι ζῇ ἀκόμη ἡ Ελλάς.
Στὸ χρονογράφημά του ὁ Στέφ. Γρανίτσας ἀναφέρει προσωπικὴ συνάντησή του μὲ τὸν Π. Μελᾶ, λίγο πρὶν αὐτὸς ἀναχωρήσει γιὰ τὴ Μακεδονία, καὶ δημοσιοποιεῖ ‒τοὐλάχιστον σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὸ Μακεδονικὸ ζήτημα‒ τὰ ὅσα ἐλέχθησαν γιὰ τὸ ζήτημα αὐτὸ ἀπὸ τὸν ἡρωϊκὸ ἀνθυπολοχαγὸ τῆς Μακεδονίας. Ὁ Π. Μελᾶς, κατὰ τὸν Γρανίτσα, ζητεῖ θυσίες αἱματηρὲς στὸν χῶρο τῆς Μακεδονίας ἀπὸ ὅλους τοὺς Ἕλληνες γιὰ νὰ γίνει ἡ Μακεδονία προσωπικὴ ὑπόθεση ὅλων:
Πρέπει νὰ πέσῃ ἐκεῖ ὁ ἀδελφός σου, νὰ ταφῇ ὁ ἀδελφός μου, τὸ παιδὶ τοῦ ἑνός, ὁ πατέρας, ὁ ἐξάδελφος, ὁ θεῖος, ὁ συγγενὴς τοῦ ἄλλου, νὰ χύσωμεν αἷμα ἰδικόν μας, νὰ συλλογιζώμεθα καὶ νὰ κλαίωμεν ἐκεῖ ἐπάνω ἀνθρώπους ἰδικούς μας, διὰ νὰ γεννηθῇ εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ λαοῦ μία Μακεδονία ἰδική του..
Ἀκόμη, ἀναφέρει ἐπίσκεψή του στὴν οἰκία Δραγούμη, τοῦ πενθεροῦ τοῦ Π. Μελᾶ, Στέφανου Δραγούμη καὶ τοῦ Ἴωνος Δραγούμη ἀδελφοῦ τῆς μαρτυρικῆς συζύγου του Ναταλίας, προκειμένου νὰ διαπιστώσει ἂν εἶναι ἀληθὴς ἡ φήμη περὶ τοῦ θανάτου τοῦ Μελᾶ. Ἐκεῖ ὁ θυρωρὸς βεβαιώνει τὴν εἴδηση, καὶ Μακεδόνας τοῦ ὁποίου ὁ ἀδελφὸς πῆγε μαζὶ μὲ τὸν Μελᾶ στὴ Μακεδονία δηλώνει πὼς θὰ προτιμοῦσε στὴ θέση τοῦ Μελᾶ νὰ ἦταν ὁ ἀδελφός του:
— Καὶ ποῦ εἶναι ὁ ἀδελφός σου, ἐρωτᾷ κάποιος παρατυχών.
— Μὲ τὸν κὺρ Παῦλο εἶναι στὴ Μακεδονία!…Εἴμαστε Μακεδόνες ἡμεῖς καὶ ὅταν ἄκουσε ὁ ἀδελφός μου πὼς βγαίνει ὁ κὺρ Παῦλος στὴν Μακεδονία τὸν ἀκολούθησε… Δὲν ἔπαιρνε καλλίτερα τὸ βόλι τὸν ἀδελφό μου ποὺ πῆγε καὶ βρῆκε τὸν κὺρ Παῦλο, ποὺ θὰ λύτρωνε τὴν πατρίδα μας…’’
Πηγή: Ioannis Elatos Makkas
