Γράφει ο Αλέξανδρος Χουλιάρας
Το φτυάρι και το μυστρί είναι δυο εργαλεία που συνέβαλλαν τα μάλα, ώστε από τρωγλοδύτες που ήμασταν «στην ώρα την πρώτη του πολιτισμού μας» να καταλήξουμε «διαμερισματοδύτες» της σήμερον.
Το φτυάρι και το μυστρί είναι τα σύμβολα της τεκτονικής συντεχνίας του λαού. Το πρώτο είναι το εργαλείο του λασπιά, που είναι ο πρώτος βαθμός στην ιεραρχία των μαστόρων και το δεύτερο είναι το εργαλείο του μάστορα, που ανήκει στις ανώτερες βαθμίδες της συντεχνίας. Υπάρχει και ο ανώτατος στην ιεραρχία, που είναι ο αρχιμάστορας ή αρχιτέκτων κι έχει σύμβολο το διαβήτη και τη γωνιά. Αυτό είναι το κατ΄ αρχήν φυτώριο των μασόνων. Προσωπικά, από την εφηβεία μου ακόμη, ήθελα να διεμβολίσω τον κόσμο των «τεκτόνων». Εικοσάχρονος ήμουν ήδη πτυχιούχος της πρώτης βαθμίδας. Ο πατέρας μου, κι αυτός απόφοιτος της ίδιας βαθμίδας, μ΄ επαινούσε αλλά δε με θαύμαζε κιόλας. Έλεγε και ξανάλεγε ότι ο Βελημπέος ήταν ο μαίτρ του φτυαριού, το οποίον θαύμαζε.
Μια φορά, καταμεσήμερο και κατακαλόκαιρο, ανοίγαμε ένα χαντάκι με τον Θρασύβουλο, επαγγελματία σκαφτιά και μάλιστα πετυχημένον και πρωταθλητή στους γλωσσικούς βαρβαρισμούς. Αυτός έσκαβε και γω φτυάριζα. Σε κάποια στιγμή γυρίζει και μου λέει:
– Ισύ τι ανάγκ΄ έχ΄ς, θα γίνεις πτυούχος και θα γλυτώ΄εις. Ήξερε ότι ήμουν τελειόφοιτος Υπομηχανικός, αλλά δε μπορούσε να φανταστεί ότι ήμουν ήδη πτυχιούχος «πτυούχος».
Το φτυάρι κι ο κασμάς ήταν δυο αδέρφια καθόλου αγαπητά στους ανθρώπους του λαού. Ήταν και τα δυο επαχθή και… απεχθή εργαλεία και όποιος μπορούσε τα απέφευγε. Μάλιστα οι τεμπέληδες των άγονων βουνών μας έλεγαν: «δεν πιάνω στα χέρια μου τα εργαλεία με τα οποία θα με θάψουν».
Μετά την αποφοίτηση από την «πτυουχικήν», ενεγράφην στη μαστορική βαθμίδα. Τον πρώτο χρόνο δούλευα στις οικοδομές ως επαγγελματίας λασπιάς, που όμως δεν κατέστη δυνατόν να πιάσω καθόλου το μυστρί, το σύμβολο και έπαθλο της δεύτερης τεκτονικής βαθμίδας και τότε διάλεξα τον εύκολο δρόμο των γραμμάτων. Βέβαια στη πορεία, από τη μανία μου και τις ανάγκες επιβίωσης, μυήθηκα σε κάποια μυστικά όλων σχεδόν των τεχνών, όμως ουδέποτε ενεγράφην στο libro d’ oro της συντεχνίας των μαστόρων.
Στα παλιά οικοδομικά συνεργεία κυριαρχούσε ένας τύπος μυστριού, αυτό που σήμερα λέμε «μυστρί του χτίστη». Στη συνέχεια με την κυριαρχία των ασβεστοτσιμεντοκονιαμάτων εμφανίστηκε και κυριάρχησε το «σοβατζίδικο μυστρί». Επειδή τελευταία θεωρώ επιβεβλημένο να αναφέρομαι στην ετυμολόγηση των λέξεων που… ενοχλώ ήθελα ν΄ αναφέρω ότι: το μυστρί< μυστρίον< αρχ. μύστρον και μυστίλη. Μυστρί επίσης λέγεται και στα βλάχικα. Όσον αφορά το φτυάρι κατάγεται από το αρχ. πτύον του ρήματος πτύω = βγάζω έξω (απ΄ όπου προέρχεται το πτύον) αλλά και φτύνω. Παρεμπιπτόντως επειδή κάθε φορά που πιάνουμε το φτυαρόξυλο να δουλέψουμε το πτύομε πρώτα θα έπρεπε από αυτό να πάρει το όνομά του. Όμως όχι!
