Συνέντευξη με τη Λεωνή Περ. Θανασούλα
*Η Λεωνή Θανασούλα είναι Ιστορικός και Σύμβουλος Αυτοβιογραφίας & Πολιτισμού.
ΕΠ. Δύο χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου σας για την Αγαθίδειο Βιβλιοθήκη Προυσού και πολλά χρόνια οργάνωσης σχετικών δράσεων και έρευνας, γιατί τη θεωρείτε σημαντική αν και πρόκειται για μια μικρή βιβλιοθήκη;
ΛΘ. Σωστή η ερώτησή σας, καθώς έχουν σωθεί σχετικά λίγα από τα βιβλία του ευεργέτη και δασκάλου Αναστασίου Αγαθίδη. Πέρα από την ιστορική αξία των ίδιων των βιβλίων, για την προσωπικότητα του Αγαθίδη και την εποχή του και τις δυνατότητες που δίνει στη μικρή κοινότητα για εξωστρέφεια και ανάπτυξη, έχει για μένα άλλη, μεγαλύτερη σημασία. Αποτελεί το μόνο υλικό κατάλοιπο και αναφορά που έχουμε από έναν άνθρωπο που ευεργέτησε την Ευρυτανία για ενάμιση αιώνα με τη δωρεά του, μια πηγή ανθρωπισμού που άλλαξε ακόμη και την ιστορία του Καρπενησίου.
Χριστόφορος Κατσάμπας
ΕΠ. Με ποιόν τρόπο;
ΛΘ. Μιλώντας ως βιογράφος, όπως στη ζωή των ανθρώπων υπάρχουν κορυφαία γεγονότα ή αλλιώς σημεία καμπής που επιδρούν καταλυτικά στη ζωή τους, έτσι και στη ζωή των πόλεων εμφανίζονται αντίστοιχα. Η ίδρυση του εργοστασίου της Πειραϊκής Πατραϊκής από τον Χριστόφορο Κατσάμπα στο Καρπενήσι το 1976 ήταν ένα τέτοιο γεγονός, καθώς οι κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που επέφερε ήταν πολύ μεγάλες. Όπως λένε τότε κάτοικοι, ήταν η στιγμή της μεταμόρφωσής του από πολίχνη σε πόλη.
ΕΠ. Πώς συνδέεται η δημιουργία ενός εργοστασίου με μια βιβλιοθήκη;
ΛΘ. Η βιβλιοθήκη αποτελεί μέρος του Αγαθιδείου κληροδοτήματος από το οποίο εμπνεύστηκε ο Χριστόφορος Κατσάμπας, ο οποίος είχε ευεργετηθεί ως μαθητής του σχολείου του Προυσού και τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια έχτισε καινούριο σχολείο στον Προυσό και το γνωστό οικοτροφείο, χρηματοδοτώντας τη λειτουργία τους ο ίδιος, πιστεύοντας στη μόρφωση ως το σημαντικότερο αγαθό για την πρόοδο. Το Κατσάμπειο Οικοτροφείο άνοιξε τις πόρτες του το 1971, δίνοντας τη δυνατότητα σε παιδιά απομακρυσμένων ορεινών περιοχών να μορφωθούν, σε μία εποχή που ο Προυσός δεν είχε ακόμη ηλεκτρικό ρεύμα το Κατσάμπειο φωταγωγήθηκε πρώτο με γεννήτριες.
Επόμενο βήμα του ευεργέτη πια Κατσάμπα, στην έβδομη δεκαετία της ζωής του, ήταν η δημιουργία του εργοστασίου με σκοπό τη στήριξη της ιδιαίτερης πατρίδας του. Ο αρχικός σκοπός του ήταν να χτιστεί στον Προυσό, αλλά ένας συνδυασμός παραγόντων, όπως η άρνηση βελτίωσης του οδικού δικτύου από το κράτος, και δυσκολία να υποστηριχθεί ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων στον Προυσό, έδειξαν το Καρπενήσι ως την πιο πρόσφορη επιλογή. Εκείνη την εποχή η Πατραϊκή αριθμούσε γύρω στα έξη εργοστάσια σε αστικά κέντρα σε όλη τη χώρα και από επενδυτικής απόψεως έμοιαζε ασύμφορη, λαμβάνοντας υπόψιν το κόστος μεταφοράς και μόνο, σε δρόμους που δεν έχουν καμία σχέση με τους σημερινούς. Σαφώς, η πρώτη βιομηχανική και μεγαλύτερη έως τώρα επένδυση στην Ευρυτανία από ιδιώτη, είχε ως βάση την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, τη στήριξη της εργασίας που δίνει αυτονομία και αξιοπρέπεια.
ΕΠ. Ποια ήταν η παραγωγή του εργοστασίου και ποιες οι συνθήκες σε αυτό;
ΛΘ. Το εργοστάσιο παρήγαγε χοντρά νήματα, ημερήσιας παραγωγής 18,500 τόνων, τα οποία προορίζονταν για τέντες, φόρμες, πετσέτες. Είχε μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας και το προσωπικό εκπαιδευόταν συστηματικά από Έλληνες συναδέλφους τους, αλλά και από ειδικούς από το εξωτερικό. Στο ισόγειο στεγαζόταν το κυρίως εργοστάσιο που έβγαζε την παραγωγή, είχε ένα υπόγειο που αποθηκευόταν το υποπροϊόν και ειδικές πρέσες γι’ αυτό κι ένα δεύτερο υπόγειο από όπου γινόταν η φόρτωση του τελικού προϊόντος, με προορισμό τα άλλα εργοστάσια της Πάτρας, της Χαλκίδας, του Βόλου κλπ. Επάνω επίσης είχε μια τεράστια αίθουσα για τραπεζαρία, μαγειρεία, αποδυτήρια και ντους. Οι εργαζόμενοι μεταφέρονταν με λεωφορεία της εταιρείας. Στην αρχή, ειδικά όσοι είχαν μάθει τη ζωή στο ύπαιθρο δεν άντεχαν την κλεισούρα, γιατί το εργοστάσιο δεν είχε φυσικό φως, και έφευγαν.
ΕΠ. Πώς λοιπόν άλλαξε τη ζωή της πόλης;
ΛΘ. Όταν το εργοστάσιο έφτασε τις τέσσερις βάρδιες απασχολούσε πάνω από 300 εργαζομένους από το Καρπενήσι και τα γύρω χωριά, δίνοντας ένα σταθερό εισόδημα σε πολλές ιδίως αγροτικές οικογένειες, συγκρατώντας την έντονη αστυφιλία της εποχής, ενώ επαναπάτρισε Ευρυτάνες που μεταπολεμικά βρέθηκαν στα αστικά κέντρα και μεταφέρθηκαν από άλλα εργοστάσια της εταιρείας με πολύ σημαντικά οικονομικά κίνητρα. Ενδεικτικά, οι αμοιβές ιδίως των διπλωματούχων υπαλλήλων ήταν έως και τρεις φορές μεγαλύτερες από ό,τι του Δημοσίου, εκτός από τις σημαντικές άλλες παροχές της επιχείρησης (στήριξη σε θέματα υγείας, άτοκα δάνεια, σπουδές, σύστημα επιβράβευσης αποδοτικότητας, μετοχές κ.ά.). Τα ενοίκια εκτοξεύθηκαν στην κυριολεξία σε μία μέρα, άνοιξαν εμπορικές επιχειρήσεις, ενώ περιοχές όπως ο Ξηριάς που ήταν ακατοίκητες, οικοδομήθηκαν σε λιγότερο από δύο χρόνια.
ΕΠ. Εδώ και 30 περίπου χρόνια το εργοστάσιο έχει πάψει να λειτουργεί, ο χώρος ανήκει σε ιδιώτη κι έχει αφεθεί στην εγκατάλειψη. Γιατί να μας αφορά; Γιατί να συζητάμε για την Πειραϊκή Πατραϊκή, καθώς όλη η χώρα έχει ανάλογες άλλες περιπτώσεις;
ΛΘ. Οι ανθρωπιστικές αξίες που μεταφέρει η προσφορά του Χριστοφόρου Κατσάμπα όχι μόνο στον νομό μας, αλλά και στη χώρα, μας αφορούν πάντα, ιδίως στις σημερινές εποχές που οι αξίες αυτές σπανίζουν και δοκιμάζονται. Το συγκεκριμένο κομμάτι της ιστορίας της πόλης του Καρπενησίου έχει να μας διδάξει πολλά, παρόλο που μοιάζει να έχει αφεθεί στη λήθη. Αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά υλική και άυλη, η οποία δεν έχει ερευνηθεί και αξιοποιηθεί αναλόγως, καθώς έχει να δώσει απαντήσεις, αλλά και λύσεις για τα σύγχρονα ζητήματα που απασχολούν τους κατοίκους. Η αξιοποίηση των κτιριακών εγκαταστάσεων τόσο του εργοστασίου όσο και των δύο Κατσαμπείων του Προυσού είναι επιβεβλημένη σήμερα για να καλύψει σύγχρονες ανάγκες. Θα κλείσω με μια ιδιαίτερη εικόνα από το εργοστάσιο τον καιρό της ακμής του. Περιβαλλόταν από περιβόλια καρποφόρων, ενώ την είσοδο στόλιζαν μερικοί φασιανοί, αγορασμένοι από διπλανό χωριό, παραπέμποντας στα παγώνια-φύλακες στις αυλές των Βυζαντινών. Ήταν τα πρώτα θύματα όταν η επιχείρηση έπεσε σε παρακμή. Χρειαζόμαστε περισσότερο την ομορφιά, περισσότερο την επιστροφή της ευημερίας, μέσα από την επιχειρηματικότητα που εδράζεται στην κοινωνική αλληλεγγύη, την πίστη στις πολλαπλές αξίες του εργατικού δυναμικού του τόπου, που επιστρέφουν ως υπεραξία στον ίδιο τον τόπο και εγγυώνται την ευημερία του.