Πριν από λίγες ημέρες τιμήθηκε η μνήμη των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης που διώχθηκαν από τους Τούρκους στα «Σεπτεμβριανά». Με αυτό τον όρο εννοούμε το πογκρόμ που εξαπέλυσε ο τουρκικός όχλος, υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης Μεντερές, εναντίον της πολυπληθούς και ευημερούσας ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955. Αποτέλεσμα, οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη να συρρικνωθούν σταδιακά και σήμερα μόλις και μετά βίας να ξεπερνούν τις 2.000.
Το 1955 τη γειτονική μας χώρα κυβερνούσε ο Αντνάν Μεντερές -ένας «πρώιμος Ερντογάν»- και το Δημοκρατικό Κόμμα. Ο Μεντερές έπαιζε αρκετά το μουσουλμανικό χαρτί, προκαλώντας εκνευρισμό στο κεμαλικό κατεστημένο της χώρας. Το αποδεικνύουν και τα χιλιάδες τζαμιά που κτίστηκαν επί πρωθυπουργίας του.
Η αφορμή για το Πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης δόθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου, με την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν και στεγάζεται και σήμερα στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών.
Στις 5 το απόγευμα, το μαινόμενο πλήθος των 50.000 ατόμων στράφηκε κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου. Μέχρι τότε, οι αρχές παρέμειναν απαθείς, όταν δεν διευκόλυναν τους πλιατσικολόγους στο έργο.
Άνδρες και γυναίκες βιάστηκαν και πολλοί ιερείς εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή, με θύμα ένα αρμένιο παπά. 16 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους και 32 τραυματίστηκαν. Έκτροπα κατά των Ελλήνων δεν έγιναν μόνο στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και στη Σμύρνη.
Το Πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης προκάλεσε την καταστροφή:
4.348 εμπορικών καταστημάτων, 110 ξενοδοχείων, 27 φαρμακείων, 23 σχολείων, 21 εργοστασίων, 73 εκκλησιών, περίπου 1000 κατοικιών, όλα ελληνικής ιδιοκτησίας.
Το οικονομικό κόστος των ζημιών ανήλθε σε 150 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ενώ η ελληνική κυβέρνηση τις υπολόγισε σε 500.000.000 δολάρια. (με πληροφορίες sansimera.gr).
Σήμερα, 65 χρόνια μετά, οι προκλήσεις της Τουρκίας εξακολουθούν να είναι πολλές και καθημερινές. Πρόσφατα διάβασα ότι ο ναός του Αγίου Γεωργίου στο Αϊνασί της Προύσας που χτίστηκε το 1896 και από το 1923 λειτούργησε ως τέμενος, κατεδαφίστηκε προ ημερών, μετά από εσκεμμένη εγκατάλειψη. Πριν από λίγους μήνες, αφού μετατράπηκε πάλι σε τζαμί η Αγία Σοφία, ελήφθη από την κυβέρνηση Ερντογάν η απόφαση για μετατροπή σε τζαμί και της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη.
Η Μονή της Χώρας (Εκκλησία του Αγίου Σωτήρος εν τη Χώρα) στην Κωνσταντινούπολη η οποία κατά πολλούς ιστορικούς αποτελούσε τον πιο σημαντικό ναό στην Κωνσταντινούπολη μετά την Αγία Σοφία, μετατράπηκε σε τζαμί από τους Οθωμανούς και στη συνέχεια είχε γίνει μουσείο με απόφαση του Μουσταφά Κεμάλ. Σήμερα που ελήφθη η απόφαση αυτή, στη Μονή συνεχίζονταν τα έργα αποκατάστασης και αποκάλυψης των ψηφιδωτών.
Όταν επισκέφθηκα, πριν από ένα χρόνο, ξανά τη Μονή της Χώρας, ένιωσα τη σπουδαιότητα του χώρου, αλλά αυτό που με συγκλόνισε ήταν ένα από τα υπέροχα ψηφιδωτά, το οποίο απεικόνιζε την Παναγία να κρατά τον Χριστό βρέφος στην αγκαλιά της και Αυτός γυρισμένος προς το μέρος της Την ευλογεί για τα βάσανα που θα περάσει ως Μητέρα του!
Σήμερα που τα γράφω αυτά, γιορτάζουμε τα Γενέθλια της Παναγίας μας και κάπως έτσι δένουν όλα. Και κάπως έτσι – έστω και νοερά – βρίσκομαι γονατισμένη στην Τατάρνα, στη Στάνα και όπου αλλού γιορτάζεται η έλευση στη Γη της σπουδαίας Μητέρας.
Ελένη Ευαγγελία Αρωνιάδα
Εκδότρια
