Γράφει η Ανθή Παπαθανασίου, ιστορικός
Σάββατο 19 Αυγούστου 2023. Εκείνη τη μέρα, το Κρίκελλο Ευρυτανίας, μπήκε στο δρόμο της ιστορίας του και άνοιξε τη δοξαστική της σελίδα. Είναι η μάχη της Καλιακούδας, όπου 76 Κρικελλιώτες πολέμησαν στο πλευρό του Ζυγούρη Τζαβέλλα στις 28 Αυγούστου 1823. Πρωτοπαλίκαρο του Μάρκου Μπότσαρη ο Ζυγούρης Τζαβέλλας, στη μάχη αυτή θα σφραγίσει με το αίμα του την απόφασή του να ελευθερώσει την πατρίδα και θα περάσει στην αιωνιότητα. Μαζί του θα πάρει και πολλούς Κρικελλιώτες μαχητές.
200 χρόνια μετά, ο ιστορικός συγγραφέας Μεσολογγίτης στρατηγός Νικόλαος Κολόμβας, έμπειρος των δρόμων της ιστορίας, θα θυμίσει στους νεωτέρους την οφειλή να διακονηθεί η μνήμη εκείνων και θα υπερασπιστεί έτσι τη δικαιοσύνη της ιστορίας στις συνθήκες του παρόντος χρόνου και της αιωνιότητας. Ο ευπατρίδης στρατηγός, θα βρει εδώ τους άξιους συνομιλητές του. Είναι ο Κώστας Καρκανιάς, πρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας Ελευθερίας. Είναι ο Σύλλογος Μεσολογγιτών Αττικής «ο Άγιος Συμεών» και το μέλος του Γιάννης Νασόπουλος εκ των Γιανναραίων, ρέκτης της ιστορίας. Είναι ο Γιάννης Μακρής, πρόεδρος της Διεθνούς Αδελφότητας Απογόνων των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Είναι ο Νίκος Βλαχόπουλος, πρόεδρος του Ομίλου Φίλων της Ιστορικής Φορεσιάς και Οπλισμού «Λιάρος». Είναι ο Σύλλογος Κρικελλιωτών Ευρυτάνων «ο Άγιος Νικόλαος», μαζί ο Πολιτιστικός Σύλλογος του Μεγάλου Χωριού και ο Σύλλογος Ψιανών «η Καλιακούδα». Είναι ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καρπενησίου και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ευηνοχωρίου «η Αρχαία Καληδόνα». Είναι η Σταυρούλα Πολονύφη η Εβίτα Μάνθου και η Βούλα Τσιτούρη – Κατσιάρη. Είναι ο Κωνσταντίνος Σακαρέλος και ο Δημήτριος Μαργιόλης.
Όλοι, με αίσθημα και φιλοτιμία πατρίδας! Έτσι το αίτημα του στρατηγού Νικολάου Κολόμβα, θα οδηγήσει στη δοξαστική πράξη και θα οργανώσει την εικόνα στο νυν. Η Σταυρούλα Πολονύφη, η Εβίτα Μάνθου και η Βούλα Τσιτούρη, θα εργαστούν με θέρμη ψυχής, για την έμπρακτη διατύπωσή της.
Αυτό σημαίνει: Το Σάββατο στις 19 Αυγούστου, στην πέτρινη εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Κρικέλλου, ένας δίσκος μνημοσύνου που έγραφε τα διακόσια χρόνια, και που τον παράστεκαν γυναίκες με τις φορεσιές τους και Αρματωμένοι από το Κρίκελλο, το Μεσολόγγι, την Αθήνα, το Αιτωλικό, το Καρπενήσι και το Ευηνοχώρι, η συμβολική της λαμπρής φορεσιάς, το όνομα του ήρωα Ζυγούρη Τζαβέλλα ακουμπισμένο στην ελληνική σημαία με το όπλο, πειστήριο της παρουσίας του και στεφάνια δάφνης στο πέτρινο δάπεδο μπροστά στο ιερό, και ελληνικές σημαίες στον ουρανό της εκκλησίας, ο ιερός λόγος εις μνημόσυνον, ένας λόγος δοξαστικός και μετά το προσκλητήριο των ηρώων…
Και μετά, στην πλατεία του χωριού τα εμπράγματα πειστήρια εκείνου του ηρωικού χρόνου, τα όπλα, που αφέθηκαν στο θαυμασμό των ανθρώπων. Μετά στον ίδιο χώρο, το στρώσιμο της τάβλας με όλη τη διατροφική αξιοπρέπεια του τόπου και η κοινωνία της κοινής τράπεζας, το τραγούδι, οι μπαταριές και ο χορός των αρματωμένων και ο κρουστός χορός του Νίκου Βλαχόπουλου, ως το χαίρε του Έλληνα του μυημένου στο ιστορικό του κέντρο. Τα βήματα του Νίκου Βλαχόπουλου στο χορό, σαν μια συνομιλία της περηφάνιας, θα ακολουθήσουν οι αρματω-μένοι Γιώργος Κατσιάρης και Νίκος Γιαννακόπουλος από το Κρίκελλο και Θόδωρος Νάκος από το Μεγάλο Χωριό.
Και στο κέντρο της σύναξης αυτής, εκείνο το αίσθημα, που κάνει τους Έλληνες να μεγαλώνουν ονειρευόμενοι να υπάρξουν στο διάστημα ενός ιδανικού χρόνου, όπου η σπουδαία μνήμη θα ορίζει το νυν και οι ήρωες θα δικαιώνονται.
Το πρωί της επομένης, την Κυριακή 20 Αυγούστου, ο δρόμος της ιερότητας και της ιστορίας για την Καλιακούδα. Μία μικρή εκκλησία της Παναγίας και ένα κομμάτι μαρμάρινης πλάκας διακοσμημένης με χάλκινο στεφάνι, σημαδεύουν εκεί τη μάχη της Καλιακούδας και την ηρωική θυσία του Ζυγούρη Τζαβέλλα για τους αιώνες.
Εκεί λοιπόν, όπου εξακολουθεί 200 χρόνια μετά «να κρυσταλλούται ο απόηχος της μάχης», η σύναξη των αρματωμένων καπεταναίων και των προσκυνητών της ιερότητας και της ιστορίας. Το ιερό δρώμενο, το τρισάγιο, η αρτοκλασία, ο πανηγυρικός του Χρήστου Γιαννακόπουλου, και ο λόγος του Γιάννη Μακρή για τη σημασία της μάχης για το Μεσολόγγι και για το διαχρονικό της μήνυμα. Αυτό το διαχρονικό μήνυμα ζήτησε από τους νεώτερους να μυηθούν για να το εννοήσουν. Για το «χαίρε» του μέλλοντός τους.
Ωστόσο, μια ιδιαίτερη στους συμβολισμούς της πράξη θα γραφτεί, όταν ο Κώστας Τζαβέλλας, απόγονος του ήρωα που ήρθε προσκυνητής, θα βγάλει το φυλαχτό του Φώτου Τζαβέλλα, αδελφού του Ζυγούρη, ιερό κειμήλιο της σπουδαίας του καταγωγής και θα το δώσει στον αρματωμένο Νίκο Βλαχόπουλο.
Στην ιστορική εκείνη στιγμή, αποτυπώθηκε η κίνηση του αρματωμένου, που το πήρε ευλαβικά και το φόρεσε, ενώ οι μπαταριές όλων των αρματωμένων, πιστοποιούσαν ότι άνοιξαν σε χρόνο και τρόπο αυθεντικό, οι πύλες της Μεγάλης μας Ιστορίας, για μια μυστική συνομιλία του παρόντος με αυτό το σπουδαίο που πέρασε και πρέπει να κρατηθεί ως ταυτότητα. Το Κρίκελλο υπερασπίστηκε εδώ την ιστορία του, δίνοντας ένα μάθημα διαχείρισης ιστορικού συμβάντος.
Έπαινος πρέπει σε όλους όσους, σκέφτηκαν, οργάνωσαν και με την παρουσία, το λόγο και την πράξη τους, διακόνησαν τη μνήμη.Από τη μικροκοινωνία ενός ορεινού χωριού, μία δράση ως ενθάρρυνση, ως ζώσα ύλη, για μια προοπτική μελλοντικότητας του λαού μας.