Προλαμβάνοντας το εγκεφαλικό.

Αντιπηκτική αγωγή

Άρθρο του Κωνσταντίνου Κούτρα

MD, Msc Ειδικός Καρδιολόγος

‘Το μπρόκολο, το λάχανο, το κουνουπίδι, η ντομάτα, το αβοκάντο, το σπανάκι, το λαχανάκι Βρυξελλών, το μαρούλι, η σόγια, τα κάστανα, τα αμύγδαλα, η σοκολάτα, το χοιρινό συκώτι’

Ο ανθρώπινος οργανισμός σε κάθε περίπτωση τραυματισμού έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιεί τον μηχανισμό της πήξης του αίματος. Με τον τρόπο αυτό παράγει θρόμβο που αποφράσσει το τραυματισμένο αγγείο, προλαμβάνοντας έτσι την αιμορραγία. Υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις που προδιαθέτουν στην δημιουργία θρόμβων (κολπική μαρμαρυγή, μυοκαρδιοπάθεια) και μικροί θρόμβοι μπορεί να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας ελάττωση ή και πλήρη διακοπή της αιμάτωσης ορισμένων οργάνων. Έτσι μπορεί να προκληθούν αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, όταν οι θρόμβοι αποφράσσουν αγγεία που αιματώνουν τον εγκέφαλο, έμφραγμα του μυοκαρδίου (απόφραξη των στεφανιαίων αγγείων), πνευμονική εμβολή (απόφραξη των πνευμονικών αρτηριών), φλεβική θρόμβωση κάτω άκρων (απόφραξη των φλεβών), βαλβιδική καρδιακή θρόμβωση (μεταλλικές καρδιακές βαλβίδες).

Ειδικότερα πρέπει να αναφερθεί ότι οι ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή -τη συχνότερη αρρυθμία της καρδιάς- διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων στο αίμα τους, γεγονός που αυξάνει κατά πέντε φορές τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Τα εγκεφαλικά επεισόδια που οφείλονται στην κολπική μαρμαρυγή τείνουν να είναι ιδιαίτερα βαριά, με αυξημένη πιθανότητα θανάτου (20%) και αναπηρίας (60%). Πολλά από τα εγκεφαλικά επεισόδια που οφείλονται στην κολπική μαρμαρυγή θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την κατάλληλη αντιπηκτική αγωγή.

Τι είναι αντιπηκτική αγωγή;

Η χορήγηση φαρμάκων με τα οποία μειώνουμε την πηκτική ικανότητα του αίματος με σκοπό την ελάττωση της πιθανότητας δημιουργίας θρόμβου. Αυτό επιτυγχάνεται με την χορήγηση αντιαιμοπεταλιακών (ασπιρίνη, κλοπιδογρέλη), κουμαρινικών (ασενοκουμαρόλη και  βαρφαρίνη) ή τύπου ηπαρίνης αντιπηκτικά. Εδώ θα αναφερθούμε κυρίως στα από του στόματος χορηγούμενα αντιπηκτικά καθώς και στα νεότερα σκευάσματα που κερδίζουν ολοένα περισσότερο έδαφος.

Η πιο κοινή ομάδα αντιπηκτικών φαρμάκων είναι τα κουμαρινικά με βασικότερους εκπροσώπους την ασενοκουμαρόλη και την βαρφαρίνη. Δυστυχώς, η δόση των φαρμάκων αυτών διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, και διαφέρει ανάλογα με την αιτία χορήγησής τους. Η λήψη των δισκίων απαιτεί τακτικό εργαστηριακό έλεγχο που βασίζεται στον δείκτη INR (διεθνές πηλίκο εξομάλυνσης). Η πιο σοβαρή επιπλοκή τους είναι η αιμορραγία. Αν εμφανισθεί αιμορραγία, συνήθως αρκεί η διακοπή του φαρμάκου. Αν χρειασθεί, ως αντίδοτο, μπορεί να δοθεί παρεντερικά βιταμίνη Κ.

Τι πρέπει να γνωρίζει ο ασθενής που λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή

Η λήψη αντιπηκτικών δισκίων πρέπει να είναι κανονική και σε σταθερή ώρα, χωρίς διακυμάνσεις. Το αντιπηκτικό λαμβάνεται μια φορά την ημέρα, το απόγευμα στις 5-6 η ώρα με τον ασθενή νηστικό (3 ώρες μετά το φαγητό) και σίτιση προβλέπεται μετά από 2 ώρες, έτσι ώστε το χάπι να απορροφάται με τον ίδιο ρυθμό.

Η ρύθμιση της αγωγής γίνεται με τον τακτικό ανά 20 ημέρες έλεγχο του INR. Η τιμή του πρέπει να βρίσκεται μέσα σε κάποια πλαίσια που εξαρτώνται από την πάθηση, για την οποία δίδεται η αντιπηκτική αγωγή. Γι’ αυτό πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά οι οδηγίες του γιατρού. Σε περίπτωση τροποποίησης της δόσης, ο ασθενής πρέπει να κάνει τον εργαστηριακό έλεγχο σε συχνότερα διαστήματα.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη δίαιτα των ασθενών υπό αντιπηκτική αγωγή. Οι πλούσιες σε βιταμίνη Κ τροφές αποτελούν στην ουσία αντίδοτο κατά των κουμαρινικών φαρμάκων. Οι τροφές που ανταγωνίζονται τη δράση αντιπηκτικών δισκίων εφόσον περιλαμβάνονται στο διαιτολόγιο των ασθενών, πρέπει να είναι σε ορισμένες ποσότητες και να καταναλώνονται με κανονικό ρυθμό και όχι περιστασιακά. Τα τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Κ είναι  το μπρόκολο, το λάχανο, το κουνουπίδι, η ντομάτα, το αβοκάντο, το σπανάκι, το λαχανάκι Βρυξελλών, το μαρούλι, η σόγια, τα κάστανα, τα αμύγδαλα, η σοκολάτα, το χοιρινό συκώτι. Τέλος, περιορισμένη οφείλει να είναι η λήψη κρασιού ή άλλων οινοπνευματωδών ποτών.

Η συνεργασία ασθενούς υπό αντιπηκτική αγωγή και ιατρού είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική θεραπεία και τη μείωση κινδύνων πού απορρέουν από μη σωστή ρύθμιση της πηκτικότητας. Ο ασθενής θα πρέπει να ενημερώνει άμεσα τον γιατρό του σε περιπτώσεις όπου εμφανίσει αιμορραγία (από μύτη, ούλα, ούρα, κόπρανα) ή εκχυμώσεις (μελανιές) αυτόματα ή μετά από μικροτραυματισμούς. Επιπλέον, πρέπει να συμβουλεύεται το γιατρό του όταν θα του χορηγηθεί κάποιο καινούριο φάρμακο, αφού πολλά φάρμακα τροποποιούν τη δράση του αντιπηκτικού προκαλώντας αύξηση του IΝR- κυρίως αντιφλεγμονώδη αναλγητικά, υπνωτικά, ηρεμιστικά, υπακτικά, αντιβιοτικά- ή πρέπει να διακόψει κάποιο άλλο φάρμακο που έπαιρνε. Όταν ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε μια επέμβαση θα πρέπει να ενημερώσει τον χειρουργό ότι λαμβάνει αντιπηκτικά. Στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει να διακοπούν τα αντιπηκτικά για τουλάχιστον 2-3 ημέρες και να αντικατασταθούν από αντιπηκτικές ενέσεις. Επανέναρξη των αντιπηκτικών δισκίων μπορεί να γίνει 24 ώρες μετά την επέμβαση.

Νεότερα αντιπηκτικά σκευάσματα

Η χρήση των κουμαρνικών αντιπηκτικών παρουσιάζει προβλήματα, με αποτέλεσμα αρκετοί ασθενείς να εμφανίζουν κακή συμμόρφωση και συχνά να διακόπτουν τη φαρμακευτική αγωγή ή και να μην λαμβάνουν καθόλου αγωγή, εξαιτίας του φόβου αιμορραγικών ανεπιθύμητων ενεργειών, και απροθυμίας για τακτικό εργαστηριακό έλεγχο παρακολούθησης. Επιπρόσθετα, οι αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και τροφές επιβάλουν την συχνά βασανιστική επανάληψη της μέτρησης του ΙΝR.

Αυτά τα προβλήματα προσπαθούν να λύσουν τα νεότερα από το στόμα χορηγούμενα αντιπηκτικά. Σταδιακά αυτά τα νέα φάρμακα κυκλοφορούν και στη χώρα μας με ένδειξη την προφύλαξη από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγής. Φαίνεται πως τα νέα φάρμακα είναι εξίσου ή και περισσότερο αποτελεσματικά από την κλασική αντιπηκτική αγωγή όσον αφορά στην πρόληψη των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και των θρομβώσεων. Επιπλέον, τα νέα φάρμακα έχουν μικρότερο αιμορραγικό κίνδυνο από την κλασική θεραπεία. Αυτά τα ευρήματα σε συνδυασμό με την ευκολία χορήγησης χωρίς ανάγκη εργαστηριακού ελέγχου τα κάνουν ιδιαίτερα δημοφιλή σε ιατρούς και ασθενείς. Τα νέα φάρμακα είναι ιδανικά για ασθενείς στους οποίους έχει αποδειχθεί δύσκολη ή ακατόρθωτη η καλή ρύθμιση του INR με την κλασική αγωγή, για ασθενείς που δεν έχουν πρόσβαση σε εργαστήριο, όπως οι κάτοικοι απομακρυσμένων περιοχών, και για ασθενείς που με την κλασική αγωγή είχαν αιμορραγία. Με τη αυξανόμενη εμπειρία στη χρήση των νέων φαρμάκων θα μπορούμε να ξέρουμε σύντομα αν τα κλασικά αντιπηκτικά φάρμακα μετά από 50 έτη κυριαρχίας θα είναι πλέον παρελθόν.

Η τεχνολογία υπέρ της παρακολούθησης της αντιπηκτικής μας αγωγής

Η συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία μπορεί σήμερα να βοηθήσει σημαντικά τους ασθενείς που λαμβάνουν τα παλαιότερα κουμαρινικά αντιπηκτικά, ώστε να παρακολουθούν την πορεία της υγείας τους και να συμμορφώνονται καλύτερα στις οδηγίες του γιατρού. Σήμερα διατίθενται στο εμπόριο σύγχρονες μικρές συσκευές που προάγουν τον αυτοέλεγχο, προσφέρουν αξιόπιστα αποτελέσματα και είναι μικρές και εύχρηστες. Να μην ξεχνάμε ότι απαραίτητη είναι πάντα η καθοδήγηση του θεράποντα ιατρού για την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος στην ορθή ρύθμιση της αντιπηκτικής αγωγής.