Μια ιστορία για την καταστροφή του Καρπενησίου από τους Γερμανούς, τον Αύγουστο του 1944
Γράφει ο Γιάννης Δημητρίου, Γεωλόγος- Ερευνητής τοπικής ιστορίας
Νομίζω ότι κανένας μας σήμερα δεν θα πήγαινε να αγοράσει αυγουλιέρα για το μελάτο αυγό του πρωϊνού. Νομίζω έχουμε βγάλει από τις συνήθειες μας το μελάτο αυγό, πολύ δε περισσότερο την αυγουλιέρα. Άντε μόνο καμιά φορά που καθόμαστε για πρωϊνό σε κάποιο ξενοδοχείο, ένα αυγό στην αυγουλιέρα να το σπάσουμε για να αισθανθούμε λίγη πολυτέλεια αλά μπελ επόκ -(αν και δια τον φόβο της σαλμονέλας σερβίρονται σχεδόν αποκλειτικά σφιχτά).
Μια τέτοια αυγουλιέρα, όχι ακριβώς μπελκ επόκ έχω και εγώ στο σπίτι μου, αλλά δεν την χρησιμοποιώ καθόλου. Είναι ιστορική για μένα. Με συνδέει με ένα γεγονός μοιραίο για την ιστορία της οικογένειάς μου, καθώς αποτελεί το μοναδικό αντικείμενο που σώθηκε από την πλήρη λεηλασία και τον εμπρησμό του σπιτιού της προγιαγιάς μου τον Αύγουστο του 1944. Από το πλήρες αγγλικό σερβίτσιο για το οποίο καμάρωνε η νοικοκυρά προγιαγιά μου, οι γερμανοί πλιατσικολόγοι της αφήσανε άθραυστη μόνο μια αυγοθήκη, μάλλον τυχαία. Το υπόλοιπο σερβίτσιο το σπάσανε στην αυλή, ίσως για πλάκα δικιά τους, παρότι πολύτιμο, δεν μπορούσαν να το μεταφέρουν μαζί τους. Η περί ής ο λόγος τυχερή αυγοθήκη διεσώθη πριν 79 χρόνια από τη γιαγιά μου και είχε αποκτηθεί πριν 101 χρόνια από τον προπάππο μου που το είχε αγοράσει το πλήρες σερβίτσιο από έναν Άγγλο μηχανικό που εγκατέλειπε άδοξα το Καρπενήσι χωρίς να βγάλει τα μεταλλεύματα της Χελιδόνας που υπολόγιζε. Η γιαγιά μου το περιέσωσε από την αυλή, μέσα από τα υπόλοιπα θραύσματα και το κράτησε. Ήθελε κάτι να τις θυμίζει ενδεχομένως πως η ζωή της ξαναξεκίνησε από το μηδέν με σύμβολο μια αυγουλιέρα. Χωρίς αυγό- τις κότες τις είχε ήδη μαγειρέψει η γερμανική επιμελητεία. Μια αυγουλιέρα άδεια, με αυτό το αντικείμενο έκανε επανεκκίνηση η οικογένειά μου, πριν 79 χρόνια.
Τον Αύγουστο της ερχόμενης χρονιάς, το 2024, θα συμπληρωθούν 80 χρόνια από την πλήρη, ολοκληρωτική και μοιραία καταστροφή του Καρπενησίου από τους Γερμανούς στρατιώτες της 104ης Μεραρχίας Κυνηγών της Βέρμαχτ. Η καταστροφή της πόλης μας συντελέστηκε στα πλαίσια ευρύτερης εκκαθαριστικής επιχείρησης, με την κωδική ονομασία “Kreutzotter”, που στα γερμανικά σημαίνει οχιά, ή είδος οχιάς. Δεν έχει σημασία ποια ακριβώς είναι η κατά Λινναίο διώνυμη ονομασία του ιοβόλου ερπετού που αντιστοιχεί στο “Kreutzotter”. Μεγαλύτερη σημασία έχει ότι η καταστροφική και σαδιστική μανία που επέδειξαν οι γερμανοί στρατιώτες υπό τις διαταγές και την επίβλεψη του Στρατηγού τους Hartwig von Ludwiger, σημειολογικά μοιάζει σαν την προσπάθεια της οχιάς να ακινητοποιήσει με το φαρμακερό της δάγκωμα το θύμα της και να ξεφύγει ανενόχλητη. Ίσως κάτι αντίστοιχο θέλανε να κάνουν οι στρατιωτικές δυνάμεις των γερμανών κατακτητών, να εξουδετερώσουν κάθε πιθανότητα αντίστασης και αντεπίθεσης από τον ελλαδικό κορμό ώστε να γυρίσουν ανενόχλητοι στην πατρίδα τους. Σκορπώντας τρόμο, πόνο και θάνατο.
Αρχές Αυγούστου κάθε χρονιάς είναι συνήθως για όλους τους Καρπενησιώτες, μια ξεκούραστη περίοδος, χαλαρής διάθεσης. Άλλοι είναι διακοπές, άλλοι επιστρέφουν από διακοπές, άλλοι τις απολαμβάνουν και άλλοι κάνουν λίγη υπομονή για να τις απολαύσουν σε λίγες μέρες. Δεν μπορούμε (και μακάρι να μην μπορέσουμε ποτέ) να μπούμε στην θέση των Καρπενησιωτών κατοίκων αυτής της πόλης, τον Αύγουστο του 1944. Μια πόλη που έχει ειδοποιηθεί και εκκενωθεί. Οι κάτοικοι φεύγουν προς διάφορες κατευθύνσεις παίρνοντας μαζί τους μόνο τα απαραίτητα, αφού έχουν κρύψει ή θάψει ότι θεωρούσαν πολύτιμο. Δεν είναι η πρώτη φορά που υποδέχονται εξαγριωμένους εισβολείς. Πρόσφατη είναι η εμπειρία τους από την τελευταία γερμανική επίσκεψη στο Καρπενήσι τον Νοέμβριο του 1943, αλλά και των Ιταλών το 1942. Κάτι προϊδέασε για τον επερχόμενο κίνδυνο αλλά δεν γνωρίζω αν μπορούσε κανείς να προβλέψει την βαρβαρότητα που επακολούθησε. Λεηλασίες, εμπρησμοί, ολοσχερής καταστροφή, φόνοι. Το Καρπενήσι ισοπεδώθηκε ολοσχερώς, πλην ελαχίστων κτισμάτων. Σπίτια ανατινάχτηκαν όταν έκριναν ότι ο εμπρησμός δεν ήταν αρκετός. Πολλές οι καταγεγραμμένες εμπειρίες για το τι αντίκρυσαν οι πρόγονοί μας όταν επέστρεψαν στα σπίτια τους, ενδεχομένως περισσότερες αυτές που δεν έχουν καταγραφεί.
Κάθε ιστορικό γεγονός, αναλόγως και το αποτύπωμα το οποίο άφησε σε κάθε εποχή, συνήθως τα πρώτα χρόνια προσπαθεί να λησμονηθεί, ίσως γιατί ξαναξυπνάει και ξαναθυμίζει τον αρχικό πόνο. Όσο περνάνε όμως τα χρόνια, και παραδίδεται η πικρή ανάμνηση στην επόμενη γενιά, αρχίζει και γίνεται ημερομηνία ορόσημο. Αποκτά στην προσωπική ιστορία του καθενός αλλά και στην συλλογική συνείδησή μας έναν επετειακό χαρακτήρα. Ο επετειακός χαρακτήρας μιας καταστροφής, σαν αυτής του Καρπενησίου, φυσικά και δεν μπορεί να λειτουργεί μόνο ως ανάμνηση πικρών ιστοριών. Θα πρέπει να λειτουργήσει ως ανάδειξη του πόσα μπορεί να υποφέρει ένας άνθρωπος και μια κοινότητα και παρόλα αυτά να μπορεί να ξαναδημιουργήσει από την αρχή την ζωή. Να λειτουργήσει ως μια ευκαιρία να αναδειχθεί η αισιόδοξη σκέψη ότι, η ζωή ξαναρχίζει από το μηδέν, όσο βαριά και να είναι τα χτυπήματα. Και χτύπημα σαν το δάγκωμα της γερμανικής οχιάς, της επιχείρησης “Kreutzotter”, δύσκολα σε αφήνει να συνέλθεις.
Σήμερα στο Καρπενήσι υπάρχει η διαπίστωση από τους πιο παρατηρητικούς ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά. Η μελαγχολία ειδικά των νεωτέρων ηλικιών συχνά σοκαριστική, αλλά και οι μεγάλοι δεν πάμε καλύτερα. Εγώ προσωπικά συμφωνώ με την διαπίστωση της σύνταξης της εφημερίδας Ευρυτανικός Παλμός, στο φύλλο της 8ης Ιουλίου 2023: “Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ευρυτανίας αυτή τη στιγμή είναι η χάλια ψυχολογία που έχει. Υπάρχει παντού διάχυτη η καταθλιπτική εντύπωση ότι τελειώσαμε, ότι ο τόπος πέθανε και ότι όλοι πρέπει να φύγουν κι εκεί που θα πάνε θα βρουν κάτι καλύτερο”. Μακάρι να βγούμε ψεύτες, και εγώ και η σύνταξη της εφημερίδας. Αλλά εδώ έρχόμαστε να σκεφτούμε λίγο, είναι λύση η φυγή; πως στάθηκαν στα πόδια τους οι άνθρωποί μας πριν 80 χρόνια; Θα μπορέσει η αναμόχλευση της ιστορίας μας να μας δώσει και ένα έναυσμα να δούμε ότι από τα κάθε είδους χτυπήματα οφείλουμε να σηκωθούμε όρθιοι και να αναλάβουμε πλήρως;
