του Raymond Queneau, Εκδόσεις Ύψιλον/Βιβλία
Το έργο του Ρεϊμόν Κενώ “Ασκήσεις Ύφους”αποτελεί ένα πρωτότυπο δείγμα γραφής που αναδεικνύει την εφευρετικότητα και την ελαστικότητα που δύναται να υπάρξει στη γλώσσα χάρη στη χρήση ποικίλων υφολογικών μέσων.
Το βασικό περιεχομένο του έργου είναι εξαιρετικά απλό: μια καθημερινή, φαινομενικά αδιάφορη σκηνή περιγράφεται 99 φορές, κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο. Ο κεντρικός άξονας της αφήγησης αναφέρεται σε ένα σύντομο επεισόδιο σε ένα λεωφορείο στο Παρίσι, στο οποίο ο αφηγητής παρατηρεί έναν άντρα με ιδιαίτερη εμφάνιση να διαπληκτίζεται με έναν άλλον επιβάτη ενώ αργότερα τον παρουσιάζει ξανά να λαμβάνει συμβουλές για το πώς να κλείσει το κουμπί στο παλτό του. Φυσικά, δεν είναι το ίδιο το συμβάν που προσδίδει στο έργο ενδιαφέρουσα διάσταση αλλά η ποικιλία των τεχνικών μέσων, χάρη στα οποία επιτυγχάνεται η περιγραφή της σκηνής.
Κάποια παραδείγματα από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι οι ακόλουθες:
Γραμματικές Παραλλαγές: Η ιστορία παρουσιάζεται με διαφορετικές γραμματικές δομές, όπως παραλλαγές σε χρόνο, έγκλιση και όψη. Για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιείται μόνο ο Αόριστος ή η Προστακτική Έγκλιση δημιουργώντας και τον αντίστοιχο τόνο στην αφήγηση.
Ποιητική γραφή – Στιλ Αλληλογραφίας: Η αφήγηση λαμβάνει ποιητική μορφή και ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα ρυθμικά στοιχεία και τις φωνητικές επαναλήψεις που επηρεάζουν τη ροή και τη μουσικότητά της. Σε κάποιες εκδοχές, η ιστορία μεταφέρεται σε μορφή επιστολής ή τηλεγραφήματος κι εκεί τονίζεται η λιτότητα της έκφρασης και η οικονομία του λόγου.
Επιστημονικό Ύφος: Μια εκδοχή παρουσιάζει το συμβάν σε ύφος επιστημονικής αναφοράς, με ψυχρό και αντικειμενικό τόνο, παραθέτοντας αριθμούς, δεδομένα και περιγραφές σα να πρόκειται για επιστημονική παρατήρηση.
Παρωδία και Υπερβολή: Άλλοτε το περιστατικόπαρουσιάζεται με υπερβολικό ή κωμικό ύφος, σαν να είναι μια σκηνή από θεατρική κωμωδία ή σα να διαδραματίζεται σε κωμική όπερα.
Πλούσιες περιγραφές ή Λακωνικότητα: Μερικές εκδοχές είναι εξαιρετικά επεξηγηματικές και πλούσιες σε λεπτομέρειες, ενώ άλλες είναι τόσο λιτές και σύντομες. Εδώ αναδεικνύεται η σημασία της πυκνότητας του λόγου.
Οπτική και Εστίαση: Η οπτική γωνία αλλάζει. Άλλοτε η αφήγηση γίνεται από την οπτική του ίδιου του επιβάτη, άλλοτε από την οπτική του οδηγού κι άλλοτε από των υπολοίπων επιβατών. Κάθε αλλαγή στην οπτική οδηγεί και σε διαφορετική προσέγγιση της ιστορίας.
Χάρη στις παραπάνω αλλά και σε πάνω από 90 ακόμη τεχνικές, ο Κενώ μάς παρουσιάζει τις δυνατότητες που προσφέρει η γλώσσα για δημιουργικότητα, όταν χρησιμοποιηθούν τα αντίστοιχα μέσα.
Η γλώσσα δεν περιγράφει απλώς, δημιουργεί πραγματικότητες.