Η θεολογική παραφιλολογία και η λαϊκή φαντασία, θέλοντας να δώσουν έμφαση στο σταυρικό μαρτύριο του Κυρίου, λένε ότι στο Χριστό οι σταυρωτήδες του δεν έδεσαν τα χέρια πάνω στο Σταυρό, όπως συνηθιζόταν, αλλά τα κάρφωσαν με περόνια, δηλαδή αυτά που λαός λέει γυφτόκαρφα. Οι θρύλοι και οι δοξασίες είναι πάρα πολλές. Όσον αφορά τον αριθμό των καρφιών, οι απόψεις ποικίλουν. Μια σοβαρή άποψη είναι ότι καταρχάς φτιάχτηκαν πέντε. Μας το καταμαρτυρεί το λαϊκό «Μοιρολόγι της Παναγιάς» που λέει ότι όταν οι κακοί Εβραίοι παράγγειλαν τα καρφιά είπαν στο σιδερά:
«-Χαλκιά-χαλκιά, φτιάσε καρφιά, φτιάσε τρία περόνια
και κείνος ο παράνομος βαρεί και φτιάχνει πέντε».
Αυτό μας το επιβεβαιώνει και η λαϊκή τσοπάνικη παράδοση που μας λέει:
«Όταν οι Εβραίοι ετοίμασαν το Σταυρό είχαν πέντε καρφιά, όμως πήγε ένας βλάχος κι έκλεψε το ένα για να το βάλει γλωσσίδι σ΄ ένα κουδούνι του. Από τότε ο Χριστός βλόγησε αυτόν και κυρίως τα πρόβατά του, ώστε αυτά να βόσκουν ήσυχα κι αυτός να χορταίνει ύπνο και χουζούρι, τυλιγμένος στην κάπα του».
Από τα θρησκευτικά συναξάρια πληροφορούμαστε ότι όταν η αυτοκράτειρα Αγία Ελένη, ανακάλυψε τον 4ο αιώνα, το Σταυρό στους Αγίους Τόπους, βρήκε τέσσερα καρφιά, τα οποία διασκορπίστηκαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Ένα απ΄ αυτά ο γιος της και αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μέγας, εμφορούμενος από υψηλόν αίσθημα τιμής στο μαρτύριο του Κυρίου, το κάρφωσε στο χαλινάρι του αλόγου του και η Αγία μητέρα του καθιέρωσε την 27η Φεβρουαρίου, ημέρα γενεθλίων του γιου της, ως ημέρα λαϊκού προσκυνήματος του ευλογημένου χαλιναριού.
Έπειτα από αυτά τα αδιάσειστα στοιχεία πιστεύω ότι τα καρφιά ήταν τέσσερα. Πολλοί έχουν δει φωτογραφία αυτών των καρφιών, αλλά σχεδόν κανένας δεν τα είδε πραγματικά. Προσωπικά, ως τυμβωρύχος του λαϊκού πολιτισμού, έχω μαζέψει πολλά τέτοια γυφτόκαρφα από παλαιές σκεπές ερειπίων, τα οποία κοσμούν τη συλλογή μου και των οποίων μια σειρά παρουσιάζω στη φωτογραφία της ανάρτησής μου. Παλιά τα καρφιά δεν κυκλοφορούσαν τόσο άφθονα όπως σήμερα. Ο κάθε οικοδόμος μάστορας τα παράγγελνε στο σιδερά (γύφτο) της κοινότητας και τα χρησιμοποιούσε με σύνεση και φειδώ. Τα κάρφωναν με τα γυφτοσκέπαρνα, τα οποία δεν είχαν τρύπα στη μέση για ξεκαρφώματα, όπως τα σημερινά. Όταν σπανίως χρειαζόταν ξεκάρφωμα είχαν τις μεγάλες τους τανάλιες.
Εν κατακλείδι τα καρφιά του μαρτυρίου του Κυρίου μας είναι ίδια με αυτά που στερέωναν το λαϊκό σπίτι και το νοικοκυριό παραπέρα. Τέλος υπάρχουν και τα ειδεχθή καρφιά που υπερδραστηριοποιούνται σε ανώμαλες πολιτικές καταστάσεις και για τα οποία ο ρεμπέτης απειλεί: «τον αίτιο και το καρφί θα τον εσουγιαδιάσω».
