Φώτο από το παρελθόν. Στο κέντρο με το σφυρί στο χέρι ο πατέρα Ιωάννης Μαντζιούτας
Το μεγαλύτερο δημιούργημά του … τα 6 εγγόνια του
Όνομα: Βασίλης Μαντζιούτας
Ιδιότητα: Συνταξιούχος κτίστης
Τόπος καταγωγής: Μεγάλο Χωριό
Τόπος διαμονής: Μεγάλο Χωριό
Η Στήλη του Ευρυτάνα της εβδομάδας φιλοξενεί έναν πετρομάστορα ‘παλαιάς κοπής’, που από τον πατέρα του έμαθε την τέχνη και την παρέδωσε στα χέρια των παιδιών του που έγινε τεχνογνωσία. Ο κ. Μαντζιούτας λιτός, αλλά με μια οξύτητα νεόκοπης πέτρας μας, μιλά για το πως άρχισε η ενασχόληση του με το συγκεκριμένο επάγγελμα, για τις δυσκολίες που συνάντησε, αλλά και το πως βλέπει στο μέλλον την πορεία του επαγγέλματος.
ΕΠ. κ. Μαντζιούτα πείτε μας λίγα λόγια για το πώς μάθατε αυτή την τέχνη του κτίστη.
ΒΜ. Απ’ τον πατέρα μου, ο πατέρας μου ήταν οικοδόμος. Από 15 χρονών ήμουν στην οικοδομή και δούλευα πέτρα. Η πρώτη φορά που έπιασα εργαλεία ήτανε όταν ήμουν ακόμη μικρότερος. Πήγα πρώτη φορά στην οικοδομή 6 χρονών. Ο πατέρας μου από 6 χρονών μας μάθαινε να δένουμε κεραμίδια και να κάνουμε διάφορες δουλειές στην οικοδομή.
ΕΠ. Ποιες είναι οι συνθήκες εργασίας ενός κτίστη τότε και σήμερα, έχει αλλάξει κάτι;
ΒΜ. Εντάξει, σήμερα γίνονται πιο μηχανοποιημένα τα πράγματα. Γιατί τώρα υπάρχουν όλα έτοιμα. Παλιά δεν ήταν έτσι. Βγαίναμε στο βουνό, βγάζαμε τις πέτρες, τις κουβαλάγαμε με τα γαϊδούρια και τα μουλάρια. Ενώ τώρα πηγαίνεις και τις παίρνεις έτοιμες, γιατί από το βουνό απαγορεύεται να βγάλεις, θέλεις άδεια. Μπορείς να αγοράσεις έτοιμους πλίνθους, γωνίες όπως λέγονται, αλλά εμείς δουλεύαμε πάντα παραδοσιακά, δουλεύουμε τις παλιές πέτρες. Γωνίες, καμάρες, τα ξύλινα γίνονται όλα με τα χέρια. Όλα τα φτιάχνουμε στα χέρια, δεν τα αγοράζουμε. Είναι δύσκολη δουλειά έχει μεγάλη καταπόνηση, μεγάλη κούραση και παλιά είχε ακόμα περισσότερη, γιατί όπως είπα γίνονται όλα με τα χέρια. Εγώ είμαι από 7 χρονών στην δουλειά αυτή, ξέρω και τις δυσκολίες, τις επικινδυνότητες και τα πιθανά ατυχήματα.
ΕΠ. Έχει σημασία η ποιότητα των υλικών για την τελική ποιότητα του κτίσματος;
ΒΜ. Βεβαίως, δεν πρέπει να είναι καμένη, γιατί αν είναι καμένη γίνεται θρύψαλα. Πρέπει να είναι καλής ποιότητας και χρειάζεται και σωστή διαχείριση. Για παράδειγμα, η πέτρα επειδή είναι μονωτικό υλικό για να αποδώσει τα μέγιστα, δεν θέλει μετά την τοποθέτησή της καμία παρέμβαση, για παράδειγμα να την βάψεις. Αν δεις ένα σπίτι με τούβλα και ένα σπίτι με πέτρα, το πέτρινο είναι πολύ πιο δροσερό το καλοκαίρι και ζεστό το χειμώνα. Επίσης, η πέτρα είναι ανθεκτική στον χρόνο και στους σεισμούς. Ταπέτρινα σπίτια παρά τους συχνούς σεισμούς που συμβαίνουν στη χώρα μας είναι από τα λίγα που δεν έχουν πέσει. Αλλά ακόμα και τα παλιότερα σπίτια με χώμα, με λάσπη, που έφτιαχναν οι παλαιοί μάστορες αντέχουν. Αλλά εκείνοι ήταν πάρα πολύ ικανοί τεχνίτες.
ΕΠ. Τα παιδιά σας συνεχίζουν το επάγγελμά σας;
ΒΜ. Ο κτίστης είμαι εγώ, τα παιδιά μου είναι πολιτικοί μηχανικοί και ο μικρότερος τελειώνει μηχανολόγος. Συνεχίζουν όμως τις κατασκευές με πέτρα, με τον παραδοσιακό τρόπο, και αποφεύγει τα μπετά όπου γίνεται.
ΕΠ. Είναι η τέχνη του κτίστη πέτρας μια τέχνη που μαθαίνεται από πατέρα σε γιο;
ΒΜ. Φυσικά, πέρα από τις σπουδές είναι ένα επάγγελμα που μεταφέρεται από τεχνίτη σε τεχνίτη. Ο γιος μου, αν και πολιτικός μηχανικός, ερχόταν από μικρός στην οικοδομή κοντά μου και έχει γνώσεις του αντικειμένου. Βέβαια τα παιδιά μου είναι πιο μπροστά από εμάς, που είμαστε οι παλαιοί μάστορες, όχι στο κατασκευαστικό, αλλά στο αισθητικό κομμάτι. Έχουν προκύψει και διαφωνίες μεταξύ μας. Αλλού συμφωνούμε, αλλού διαφωνούμε, αφού δουλεύουμε μαζί. Εγώ τώρα βέβαια είμαι συνταξιούχος, αλλά πάντα βρίσκομαι κοντά τους.
ΕΠ. Ποια είναι για εσάς η σημασία της παράδοσης, αυτού που μοναδικού τρόπου κτισίματος;
ΒΜ. Μεγάλη. Το παλιό έχει άλλη ομορφιά, το παλιό είναι ο, τι καλύτερο. Εμάς μας ενδιαφέρει να γίνονται όλα χειροποίητα, με τον παραδοσιακό τρόπο. Αλλά πρέπει να έχεις μεράκι, να έχεις όρεξη. Ο μάστορας την λαξεύει την πέτρα σαν γλύπτης, πρέπει λοιπόν να είναι μερακλής. Υπάρχουν τρόποι κτισίματος που μπορείς να κάνεις τις γωνίες ξυλοπελεκημένες, μπορείς να τις κάνεις με το σφυρί, αναλόγως την κατασκευή. Τώρα προσπαθούμε να τα κάνουμε όλα με καμάρες και βάζουμε στα πλαϊνά ξύλο καστανιάς για στήριξη, για να είναι πιο ανθεκτικά στο χρόνο.
ΕΠ. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον για την επιβίωση των πετρομαστόρων;
ΒΜ.Τα νέα παιδιά δεν έρχονται στην οικοδομή, είτε είναι τεχνικοί, είτε είναι εργάτες. Η νεολαία το αποφεύγει, γιατί είναι πιο δύσκολο. Θέλει τεχνική και πολύ πιο σκληρή δουλειά. Παλιά δεν ήταν όπως σήμερα, δεν υπήρχαν αυτοματισμοί και τα σημερινά μέσα. Εγώ πιστεύω πως όταν τελειώσουμε εμείς οι παραδοσιακοί μάστορες δεν θα υπάρξει συνέχεια.
ΕΠ. Αν σας παρείχε τα μέσα η Πολιτεία και σας ζητούσε να φτιάξετε έναν παραδοσιακό οικισμό, πως θα τον οραματιζόσασταν μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας;
ΒΜ. Καταρχάς, για να κατασκευαστεί ένα χωριό σήμερα χρειάζονται διάφορες ειδικότητες, αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, κτίστες, εργάτες, για να το κτίσουν και να είναι λειτουργικό. Να υπάρχουν δρόμοι, να υπάρχει σχέδιο πόλεως. Στο αισθητικό το φαντάζομαι όλο πέτρα. Πέτρινα σπίτια και οι δρόμοι λιθόστρωτοι με ακατέργαστη πέτρα, καλντερίμι όπως λέγεται. Όπως είναι ο οικισμός του Μαραθιά, με τα πέτρινα αρχοντικά πυργόσπιτα και τα καλντερίμια, που έχει σήμερα εγκαταλειφθεί. Δεν έχει πλακόστρωτα που γίνονται κατά κόρον σήμερα, έχει καλντερίμια, καμάρες, παραδοσιακά μπαλκόνια από καστανιά. Βέβαια, το κόστος κατασκευής με πρώτη ύλη την πέτρα είναι μεγαλύτερο σε σχέση με σύγχρονα οικοδομικά υλικά. Αλλά αξίζει το κόπο, η ομορφιά δεν συγκρίνεται.
Κλείνοντας, θα ήθελα να παροτρύνω τα νέα παιδιά, όσους έχουν το μεράκι, να ασχοληθούν με την παράδοση που λέγεται πέτρα, γιατί σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει ούτε ένας πετρομάστορας και η τέχνη αυτή θα χαθεί.
