Ανάμεσα στους χιλιάδες Έλληνες που πολέμησαν κατά των εισβολέων το 1940 κι αργότερα έλαβαν μέρος στην Εθνική Αντίσταση ήταν και πολλοί φαντάροι που ήταν ή μετά διακρίθηκαν στον καλλιτεχνικό χώρο.
Στους πολεμιστές του Αλβανικού μετώπου ήταν ο Κωνσταντάρας, ο Παπαγιαννόπουλος, ο Κατράκης, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Κώστας Χατζηχρήστος, ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Γιάννης Τσαρούχης. Όλοι μαζί τότε έγραψαν ιστορία, αλλά ο καθένας ξεχωριστά μετά τον πόλεμο έγραψε τη δική του ιστορία στον καλλιτεχνικό στίβο.
Κατά πόσον ο Γιάννης Τσαρούχης, ο επιφανής ζωγράφος και σκηνοθέτης, ήταν θρησκευόμενος και θρησκόληπτος, δεν το γνωρίζω. Πάντως με την τέχνη του έκαμε …θαύματα. Το παρακάτω, είναι ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την βιογραφία του:
«…Στο χωριό Κούτσι, την ώρα που παίρναμε συσσίτιο στα σκοτεινά, ακούσαμε το εξής νέο:
Η Παναγία παρουσιάστηκε σ’ έναν ανθυπασπιστή κι αυτός την εξέλαβε για Αλβανίδα, προφανώς κατάσκοπο και πήγε να την πυροβολήσει. Εκείνη σήκωσε την παλάμη της να τον σταματήσει και του είπε : ‘’Μην χτυπάς. Ένα έχω να σου πω: Τη Λαμπρή θα είστε σπίτια σας’’.
Αμέσως διατάχτηκε να χτιστεί εκκλησία στο μέρος που παρουσιάστηκε η Παναγία, ή μάλλον να επισκευαστεί ένας γκρεμισμένος μύλος. Οι μύλοι στην Αλβανία είναι τετράγωνα κτήρια για καλαμπόκι. Μου πρότεινε ο Διοικητής να κάνω τοιχογραφίες, αλλά ήταν πολύ δύσκολο. Το μέρος αυτό βαλλόταν από τους Ιταλούς και φοβόμουν. Δέχτηκα όμως να κάνω τέσσερεις εικόνες για το τέμπλο, αν βρουν τέσσερεις σανίδες. Μπογιές είχε ο Λοχαγός μου. Ύστερα από πολλές έρευνες βρέθηκε ένα καπάκι από κιβώτιο. Εκεί πάνω ζωγράφισα την ‘’Παναγία της Νίκης’’, έχοντας ως πρότυπο μια κακοζωγραφισμένη Παναγία που κυκλοφορούσε σε δελτάρια.
Όταν τελείωσε την θαύμασαν όλοι οι στρατιώτες κι ένας λοχαγός με παζάρευε να του κάνω μια ίδια για την Κέρκυρα. Ο διοικητής του τάγματος έμενε μακριά από τα σπίτια που μέναμε εμείς, σε μια σκηνή καμουφλαρισμένη με κούμαρα. Έστειλε έναν μοτοσυκλετιστή, εξαιρετικά ωραίο και μάγκα, για να με κουβαλήσει εκεί που έμενε. Πήρα την εικόνα μαζί μου και καβάλησα τα καπούλια της μοτοσυκλέτας. Καθώς πηγαίναμε στον διοικητή, έφραξαν σχεδόν το δρόμο στρατιώτες από την Άρτα, που είχαν στρατοπεδεύσει εκεί και είχαν πληροφορηθεί για την ύπαρξη της εικόνας. Ήδη το ταπεινό μου έργο, που δεν είχε στεγνώσει ακόμα είχε αποκτήσει φήμη θαυματουργής εικόνας.
… Όταν είδε ο διοικητής την εικόνα, μου είπε : ‘’Την έχεις άγρια την Παναγία και ο Χριστός είναι κι αυτός αγριωπός’’. Για να τον θαμπώσω του είπα κάτι από τους ψαλμούς του Δαβίδ. ‘’Βλέπω είσαι και θεοσεβούμενος’’, μου απάντησε. Η εικόνα αυτή παρίστανε την Παναγία με το Χριστό, στο κάτω μέρος τα θαύματά της. Αριστερά τον Ανθυπασπιστή που πάει να πυροβολήσει την Παναγία και δεξιά τους στρατιώτες που πάνε να χτίσουν το μύλο για να τον κάνουνε εκκλησία. Όταν γύρισα μετά τον πόλεμο στην Αθήνα, μου παραδώσανε τη φωτογραφία μου που κρατούσα αυτή την εικόνα..» Γιάννης Τσαρούχης.
