Στη Βαλαώρα του Δήμου Αγράφων πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 2024 η 2η συνάντηση εργασίας του Ευρωπαϊκού Προγράμματος AF4EU (https://af4eu.eu/). Στη συνάντηση συμμετείχαν συνολικά 44 άτομα, αγρότες και εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης της ευρύτερης περιοχής Δυτικής Ευρυτανίας, αλλά και του όμορου Δήμου Αμφιλοχίας. Το Εργαστήριο Αγροδασοπονίας και Δασικής Εδαφολογίας του Τμήματος που υλοποιεί το πρόγραμμα, εργάζεται στην κατεύθυνση της ενίσχυσης του ρόλου των κτηνοτρόφων και των μελισσοκόμων της Ευρυτανίας, δημιουργώντας ένα δίκτυο συνεργατών – διαχειριστών των πλούσιων σε ποικιλία τοπίου βοσκοτόπων της (δασολίβαδα, βοσκώμενα δάση, ορεινοί ελαιώνες, κ.λπ).
Τους παρευρισκόμενους καλωσόρισε ο καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Ανδρέας Παπαδόπουλος. Στη συνέχεια, η συντονίστρια του προγράμματος AF4EU για την Ελλάδα, κ. Αναστασία Παντέρα, Καθηγήτρια στο Τμήμα Δασολογίας & ΔΦΠ στο Καρπενήσι καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους και τους παρουσίασε τα γενικά στοιχεία του προγράμματος.
Οι εργασίες της συνάντησης ξεκίνησαν με την εισήγηση του κ. Κωνσταντίνου Μαντζανά (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) με εστίαση στις Ειδικές μελέτες βελτίωσης και διαχείρισης λιβαδιών – Σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης. Ο κ. Μαντζανάς τόνισε ιδιαίτερα την αναγκαιότητα σύνταξης των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης σε επίπεδο Δήμων, το μεγάλο έλλειμμα που δημιουργεί η απουσία τους στους κτηνοτρόφους του νομού και στις δυνατότητες παροχής πολλαπλών ωφελειών στους ντόπιους αγρότες από την αγροδασική αξιοποίηση της ίδιας γης με παράλληλες παραγωγικές χρήσεις.
Η κα Βασιλική Λάππα, υποψήφια διδάκτορας του Τμήματος Δασολογίας & ΔΦΠ και υπεύθυνη διοργάνωσης των δράσεων καινοτομίας, ενημέρωσε τους συμμετέχοντες για το πρόγραμμα, παρουσίασε τα αποτελέσματα της 1ης Συνάντησης Εργασίας που έγινε στο Καρπενήσι (Ιούλιος 2023) και ανέλυσε τις παροχές και την υποστηρικτική δομή του για τους κτηνοτρόφους και τους μελισσοκόμους που μετέχουν σε αυτό. Οι καλύτεροι πρεσβευτές του προγράμματος υπήρξαν οι συνεργαζόμενοι αγρότες που μέχρι σήμερα έχουν χτίσει συνεργατική σχέση με το Εργαστήριο του πανεπιστημίου στο Καρπενήσι. Είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν οι ίδιοι την επιχειρηματική τους δράση και να απαντήσουν σε κάθε ερώτημα των παραβρισκόμενων, αγροτών και πολιτικών.
Ακολούθησε παρουσίαση από την κα Παντέρα που εστίασε στις Προσφερόμενες Υπηρεσίες στους συνεργάτες του AF4EU και τους κάλεσε να συνδράμουν στη διαμόρφωση ενός Προγράμματος Εκπαίδευσης και Συμβουλευτικής που να ταιριάζει στις ανάγκες τους, συμπληρώνοντας δομημένο ερωτηματολόγιο επιλογών, έτσι ώστε οι εργασίες της ομάδας να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα που καλούνται να διαχειριστούν ώστε να ανταποκριθούν στις πιέσεις και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν καθημερινά.
Γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες των προβλημάτων του κτηνοτροφικού κόσμου της Δυτικής Ευρυτανίας, ο κ. Γιώργος Μπακογιώργος, Υποψήφιος Διδάκτορας του Τμήματος Δασολογίας & ΔΦΠ, ανέλυσε τα δεδομένα στην παρουσίαση με τίτλο Ευκαιρίες και προβλήματα των αγροδασικών αλυσίδων αξιών (agroforestryvaluechains) στην ορεινή Ευρυτανία. Πέρα από τα υψηλά κόστη της παραγωγής τους και τις χαμηλές τιμές που ορίζει η αγορά των προϊόντων τους, επιτακτικά θέματα που αναλύθηκαν υπήρξαν: οι πιέσεις από τις αλλαγές των χρήσεων γης βοσκοτόπων που επιχειρούνται από τον ενεργειακό τομέα ιδιωτικών επενδύσεων στην Βαλαώρα, η σύγκρουση που πηγάζει από τις απώλειες στο ζωικό κεφάλαιο από τον αυξανόμενο πληθυσμό των λύκων στην Ευρυτανία, η ανάγκη βελτίωσης του κανονισμού αποζημιώσεων του ΕΛΓΑ έτσι ώστε να οι παραγωγοί να αποζημιώνονται γρήγορα και στο 100%. Έγινε ακόμα αναφορά στις προσπάθειες ανάδειξης και πιστοποίησης της υψηλής ποιότητας των προϊόντων της περιοχές με έμφαση στο τσαλαφούτι, το μέλι και το κρέας μικρών μηρυκαστικών καθώς και τις δυνατότητες που δίνει η οικοτεχνία στους νέους παραγωγούς.
Ακολούθησε στρογγυλό τραπέζι ομάδων εργασίας, σε διερεύνηση των παρεμβάσεων που το Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος μπορεί να υποστηρίξει, ανταποκρινόμενο στις προτεραιότητες, τόσο των δημοτικών αρχών, όσο και των ίδιων των κτηνοτρόφων και μελισσοκόμων της Ευρυτανίας.
Στην επιτυχία της συνάντησης αυτής εργασίας, συνέβαλε ουσιαστικά η τοπική κοινωνία, ιδιαίτερα ο Πρόεδρος της Βαλαώρας Χρήστος Τσιαμπόκαλος, όσο και οι δύο τοπικοί σύλλογοι, Γυναικών και ο Οικοτουριστικός Σύλλογος Βαλαώρας, με την εθελοντική τους στήριξη, τους οποίους και ευχαριστούμε. Η ομάδα του προγράμματος AF4EU δεσμεύτηκε στην διοργάνωση και δεύτερης συνάντησης στην ανατολική πλευρά του Δήμου, ώστε να διευκολυνθούν στη συμμετοχή τους αγρότες από τη Φραγγίστα, Βίνιανη, Κρέντη, Άγραφα, Τροβάτο, Χρύσω, Δάφνη και όμορων κοινοτήτων του Δήμου Καρπενησίου.
Γιώργος Μπακογιώργος: Τεράστιο το πρόβλημα του λύκου στην Ευρυτανία
Με αφορμή την ενημερωτική εκδήλωση στη Βαλαώρα, αλλά και το συνεχώς αυξανόμενο πρόβλημα των κατασπαράξεων κοπαδιών από λύκους, το οποίο αποτελεί πια μάστιγα για τους κτηνοτρόφους της περιοχής, ο Ευρυτανικός Παλμός μίλησε με τον Υποψήφιο Διδάκτορα Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Κτηνίατρο της ΠΕ Ευρυτανίας, Γιώργο Μπακογιώργο, σε μια διαφωτιστική συνέντευξη για το τι μέλλει γενέσθαι.
Ε.Π. Υπάρχει σύγκρουση της κτηνοτροφίας με το λύκο και άλλους μεγάλους θηρευτές, όπως η αρκούδα;
Γ.Μ. Εμείς ως Τμήμα Δασολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και την Αντιπεριφέρεια της Ευρυτανίας, κάναμε μία προσπάθεια εδώ και αρκετό καιρό να διαγνώσουμε αυτή την σύγκρουση. Πραγματοποιήσαμε μία πρώτη μελέτη, η οποία παρουσιάστηκε πέρυσι στο πανελλήνιο κτηνιατρικό συνέδριο και η οποία ανέδειξε ότι υπάρχει πραγματικά σοβαρό πρόβλημα. Να καταλάβετε, δηλαδή, σύμφωνα με παλαιότερες μελέτες και τα στοιχεία του ΕΛΓΑ, είχαμε απώλεια 4,1 ζώα/1.000 διαθέσιμα ζώα. Τώρα πια έχει πάει στα 6 και με ανοδικές τάσεις από ό,τι φαίνεται. Και, μάλιστα, αυτά είναι στοιχεία, τα οποία πάρθηκαν από τον ΕΛΓΑ που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα, είναι πολύ μεγαλύτερες οι απώλειες. Δηλαδή είναι και η καθημερινή μας εμπειρία, η επαφή μας με τους κτηνοτρόφους, που μας δείχνει ότι έχουμε πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα από την κατασπάραξη από λύκο στην Ευρυτανία και στην ευρύτερη ορεινή περιοχή της νότιας Πίνδου. Όταν παρουσιάσαμε την εργασία αυτή στο Κτηνιατρικό Συνέδριο, το κοινό έδειξε πολύ μεγάλη αποδοχή και η εμπειρία και από άλλες περιοχές δείχνει ότι πραγματικά όντως υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Τελευταία αρχίζει να εμφανίζεται και να δυσκολεύει και το πρόβλημα με τις καταστροφές που υπάρχουν στα μελισσοκομεία από την αρκούδα, το οποίο εντείνεται και μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλο σαν τον λύκο αλλά δυσκολεύει την κατάσταση πάρα πολύ.
Ε.Π. Ποια είναι η οικονομική ζημιά που έχει υποστεί η τοπική κτηνοτροφία από το λύκο;
Γ.Μ. Αυτή τη στιγμή η κτηνοτροφία στην ορεινή Ελλάδα και, ειδικά στην Ευρυτανία, υποφέρει από το υψηλό κόστος παραγωγής, από τις πολύ χαμηλές τιμές διάθεσης των προϊόντων, από δυσκολία επιστημονικής στήριξης, από το δυσπρόσιτο της περιοχής και σε όλα αυτά έρχεται και κάθεται σαν κερασάκι στην τούρτα οι κατασπαράξεις από μεγάλους θηρευτές και κυρίως από λύκο προκαλώντας πολύ μεγάλες απώλειες και καθιστώντας τη βιωσιμότητα των εκτροφών μας πάρα πολύ δύσκολη. Το πρόβλημα σίγουρα θα ήταν μικρότερο, εάν μπορούσαν να αποζημιωθούν ζημιές στο 100% από τον ΕΛΓΑ. Όμως, τόσο ο κανονισμός του ΕΛΓΑ όσο και η δυσκολία στο να εντοπιστούν πολλές φορές τα ζώα που είναι κατασπαραγμένα, για να υπάρξει απόδειξη και να αποζημιωθούν, προκαλεί πολύ μεγάλη οικονομική απώλεια και τελικά καθιστά και τη βιωσιμότητα των εκτροφών πραγματικά αμφίβολη. Σίγουρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εποπτικά μέσα καλύτερα, να υπάρξει δηλαδή πολύ καλύτερη παρακολούθηση των ζημιών και από τον ΕΛΓΑ, έτσι ώστε να μπορούν να αποζημιώνονται στο 100% οι παραγωγοί και να αντέχουν στην επέλαση των θηρευτών στην ορεινή κτηνοτροφία.
Ε.Π. Ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
Γ.Μ. Πρέπει να αλλάξει ο κανονισμός αποζημίωσης από τον ΕΛΓΑ τόσο για τις φυσικές καταστροφές όσο και για όσες προέρχονται από θηρευτές. Πρέπει από το πρώτο κατσίκι που χάνεται σε μία περιοχή, να αποζημιώνεται το 100% της αξίας του. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει άμεσα και είναι θέμα πολιτικής απόφασης. Στη δεύτερη φάση, πρέπει να γίνει μια πολύ καλή μελέτη της κατάστασης διατήρησης του λύκου αυτή τη στιγμή και των άλλων θηρευτών, τσακαλιών ας πούμε στην Πελοπόννησο. Εμάς μάς αφορά κυρίως ο λύκος. Αυτό πρέπει να γίνει, γιατί τα στοιχεία που έχουμε δεν είναι ακριβή, και εξαιτίας αυτού δε θα ήταν καλό να υπάρξει λόγω της μη ακρίβειας των στοιχείων, μία αντικειμενική εκτίμηση της κατάστασης και κάποια παρέκκλιση από το καθεστώς προστασίας. Ξέρετε, η βιοποικιλότητα σε μια περιοχή δεν είναι μόνο η ύπαρξη των θηρευτών αλλά και η ύπαρξη των θηραμάτων. Μπορεί να υπάρξει κατά τη γνώμη μου μία παρέκκλιση από το καθεστώς προστασίας, να μειωθεί ο πληθυσμός με επιστημονική μέθοδο και όχι με δολώματα και μεθόδους, οι οποίες καμία λύση δε φέρνουν και είναι βάρβαρες, και να έχουμε μία ελάττωση πληθυσμού, έτσι ώστε να μην υποφέρει τόσο πολύ και η κτηνοτροφία. Από ‘κει και πέρα, μέχρι να γίνει αυτή η μελέτη και η προσπάθεια επιστημονικής μείωσης του πληθυσμού σε βαθμό που να εξυπηρετεί τη βιοποικιλότητα, θα μπορούσαν να παρθούν άλλα μέτρα, όπως είναι η επιχορήγηση από το κράτος για να έχουν οι εκτροφές σκύλους, κυρίως ελληνικές φυλές, όπως είναι ο ‘ελληνικός ποιμενικός’ ή ο ‘καυκάσιος ποιμενικός’ που μπορούν να ανταποκριθούν στη θήρευση του λύκου, δηλαδή μπορούν να απομακρύνουν τους λύκους από την περιοχή του κοπαδιού όσο είναι δυνατόν. Επιπλέον, είναι καλό να υπάρξει μία στήριξη με επιδότηση υλικοτεχνικής υποδομής στον κτηνοτρόφο, έτσι ώστε αν είναι περιχαρακωμένος ο βοσκότοπος, να κλείσει με ηλεκτροφόρα καλώδια, τα οποία δεν είναι επικίνδυνα και απλώς αποτρέπουν την παρουσία θηρευτών. Καλό είναι να υπάρξει επιδότηση στο κτηνοτρόφο, για να υπάρξει η δυνατότητα να τοποθετηθούν κάποιες συσκευές, οι οποίες είναι απωθητικές των λύκων και κυρίως να στηριχτεί ο κτηνοτρόφος, έτσι ώστε να μπορεί να ζει από τη δουλειά του, δηλαδή από την κτηνοτροφία, και να μην αναγκάζεται να κάνει χίλιες δυο άλλες δουλειές και να αφήνει το κοπάδι του ατσοπάνευτο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία ο κτηνοτρόφος να έχει ένα επαρκές εισόδημα, για να μπορεί να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο επάγγελμά του.
Ε.Π. Υπάρχει κάποια έρευνα που διενεργείται από το Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Φυσικών Πόρων στο Καρπενήσι του Γεωπονικού Πανεπιστημίου; Πώς μπορεί αυτή να αξιοποιηθεί από την πολιτεία;
Γ.Μ. Εμείς αυτή τη στιγμή έχουμε έτοιμη μια καινούρια εργασία επικαιροποιημένη της προηγούμενης, η οποία αναμένουμε να δημοσιευτεί και σε διεθνές περιοδικό και αφορά το πώς εξελίσσεται η σύγκρουση μεταξύ κτηνοτροφίας και θηρευτών και καταλήγει σε συμπεράσματα, κάποια από τα οποία σας προανέφερα. Υπάρχουν κι άλλα που θα μπορούσαν να γίνουν. Το επόμενο διάστημα σε συνεργασία και με την Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας θέλουμε να πάμε στη μελέτη του πληθυσμού του λύκου στην περιοχή, στη μελέτη της οικολογίας του λύκου, δηλαδή να αναλύσουμε πού αναπαράγεται και τα περάσματά του, ούτως ώστε να μπορέσουμε να στηρίξουμε την πρότασή μας πολύ καλύτερα και με πειραματικά δεδομένα.
