Στο ΕΣΠΑ ‘’Στερεά Ελλάδα 2014 – 2020’’ η μελέτη και το έργο μετά την έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού
Με μεγάλη και επίμονη προσπάθεια, παρά τις καθυστερήσεις και τα όποια εμπόδια, προχωρά το έργο ανάδειξης της ιστορικής Βίνιανης και μπαίνει στην τελική ευθεία προς την υλοποίηση.
Η ένταξη και η χρηματοδότηση της πράξης με τίτλο: Εκπόνηση μελετών ωρίμανσης του έργου: “Διάσωση, προστασία και ανάδειξη τμημάτων του ιστορικού τόπου της Παλιάς Βίνιανης, Δήμου Αγράφων, ΠΕ Ευρυτανίας”, στο ΕΣΠΑ/ Ε.Π “Στερεά Ελλάδα 2014-2020”, αποτελεί πλέον πραγματικότητα, μετά τις τελικές υπογραφές από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Η είδηση έφτασε πριν από λίγες μόλις ημέρες από την εθελόντρια για την ανάδειξη της Βίνιανης κα Βούλα Σούκη η οποία μας ενημέρωσε για την έγκριση από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας που ασχολήθηκε εντατικά με το έργο αλλά και με τη συμβολή των υπαλλήλων της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού.
Συγκεκριμένα, η Προϊσταμένη του Τμήματος Έργων και Μελετών της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας κα Ανδριανή Διαγουμά, ασχολήθηκε εντατικά για την εκπόνηση της πρότασης Ωρίμανσης μελετών του έργου Διάσωση, Προστασία και Ανάδειξη Τμημάτων του ιστορικού τόπου της Παλιάς Βίνιανης. Καθώς επίσης για τη σύνταξη του φακέλου της πρότασης αυτής προς την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας ώστε να εγκριθεί. Μάλιστα, μέσω ανάρτησής της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγινε γνωστή και η έγκριση για την οποία αναφέρει:
«Από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας και με τη συμβολή των συναδέλφων της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού, μετά από επίμονη προσπάθεια και συναίσθηση του χρέους μας απέναντι σε ό,τι καλούμαστε από τη μικρή μας θέση και επιρροή να προστατεύσουμε, έστω και την ύστερη ώρα, επιτεύχθηκε η Ένταξη και τη Χρηματοδότηση της πράξης με τίτλο: Εκπόνηση μελετών ωρίμανσης του έργου:” Διάσωση, προστασία και ανάδειξη τμημάτων του ιστορικού τόπου της Παλιάς Βίνιανης, Δήμου Αγράφων , ΠΕ Ευρυτανίας”, στο ΕΣΠΑ/ Ε.Π “Στερεά Ελλάδα 2014-2020”, σε αυτή την πατρίδα που μας πληγώνει, σε αυτή την πατρίδα που πενθεί, θρηνεί κι έχει εκτροχιαστεί……. Η Παλιά Βίνιανη, στα βάθη των Αγράφων, ιστορικός τόπος, τόπος των ηρωικών σελίδων μιας Ελλάδας της Εθνικής Αντίστασης και του Αγώνα για Ελευθερία και Αξιοπρέπεια, τόπος του σχεδιασμού της επιχείρησης ανατίναξης της Σιδηροδρομικής Γέφυρας του Γοργοπόταμου, έδρα της “Κυβέρνησης του Bουνού” και «πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας» και ένα μοναδικό σωζόμενο αυθεντικό σύνολο παραδοσιακών λιθόκτιστων κτηρίων, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, υπέστη τον όλεθρο της Γερμανικής Κατοχής, την καταστροφή από τους μεγάλους σεισμούς του 1960, και δεκαετίες εγκατάλειψης και απαξίωσης. «Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο/ πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι/ πολίτης εις των ιδεών την πόλι. Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν» (Κ. Καβάφης)».
Η εθελόντρια για την ανάδειξη της ιστορικής Βίνιανης κα Βούλα Σούκη, η οποία συνέβαλε σημαντικά στο έργο της κας Διαγουμά και της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας, όπως κάνει εδώ και χρόνια ακούραστα με μόνο στόχο τη διάσωση του ιστορικού αυτού ‘διαμαντιού’ της Ευρυτανίας, ανέφερε για την είδηση της έγκρισης του έργου:
«Φως στο τούνελ της Βίνιανης!! Ναι, φως έφεραν στο ρημαγμένο χωριό τρεις γυναίκες με πολύ δουλειά, επιμονή, μέθοδο, χωρίς φιέστες, “περιποιήσεις”, φωτό, δελτία τύπου, ανακοινώσεις-πυροτεχνήματα, like, καρδούλες. Μόνο σαν αστείο το συζητούσαμε. Η έκβαση ήταν ανέλπιστη, δικαιώνει τον κόπο! Η ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού καθιστά την Βίνιανη το πρώτο χωριό όπου η επέμβαση θα γίνει σε Ολόκληρο τον οικισμό!! Η Βίνιανη θα αλλάξει πρόσωπο, με Διάσωση, Προστασία, ανάδειξη τμημάτων της. Δεν είναι project, είναι γεγονός!!! Για να αποφεύγονται παρερμηνείες το ΥΠΠΟ δεν θα υποκαταστήσει τις υποχρεώσεις των ιδιοκτητών, οι οποίοι έχουν την ευθύνη για τα ακίνητα τους. Αυτά τα λίγα και σημαντικά για σήμερα μέσα στο κουρνιαχτό του δυστυχήματος των Τεμπών, μέσα σε ώρες οδύνης, θρήνου, αγανάκτησης για το Μεγαλείο της Ελλάδας δυστυχώς. Χρόνος υπάρχει για να αναδειχθεί το σκηνικό αλλά και το παρασκήνιο του πολύπαθου χωριού».
Το ιστορικό
O οικισμός της Παλαιάς Βίνιανης αποτελεί προστατευόμενο Ιστορικό Τόπο, καθώς ήταν η έδρα της «Κυβέρνησης του Βουνού», της πρώτης ελεύθερης κυβέρνησης σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, Π.Ε.Ε.Α.) κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα, τα υψηλής αισθητικής κτίσματα του οικισμού με τα αρχοντικά και τους φοίνικες στις αυλές τους μαρτυρούν μια πρότερη αίγλη. Έχουν ως κυριότερα στοιχεία που καθορίζουν τον ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του τη δομή του οικισμού, την οικοδομική των κτισμάτων, την κλίμακα και τις αναλογίες των κτιριακών όγκων και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου. Όπως είναι γνωστό στον οικισμό λειτουργεί το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το οποίο στεγάζεται στο ιστορικό διατηρητέο κτίριο του Παλαιού Δημοτικού Σχολείου στο οποίο συνεδρίαζε η Π.Ε.Ε.Α. κατά τη διάρκεια του πολέμου. Όμως, ενώ ο οικισμός έχει ερημώσει από τη δεκαετία του 1960, διατηρούνται ακέραια τα ιστορικά του χαρακτηριστικά και παρά το γεγονός ότι σήμερα ένα μεγάλο τμήμα του οικισμού είναι εγκαταλελειμμένο, όπως και το συνολικό τοπίο, υπάρχουν προοπτικές αναβίωσής του και ανάδειξης στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης και της αειφορίας.
Η ανάδειξη του οικισμού
Για να μπορέσει ο συγκεκριμένος οικισμός να αναδειχθεί κατάλληλα, όπως πολλές φορές έχει αναδείξει το ρεπορτάζ του Ευρυτανικού Παλμού, είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί η εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδίου για την αναβίωση και ανάδειξη της Παλαιάς Βίνιανης ως Ιστορικού Τόπου, στο σύνολό της ως οικισμός και τοπίο στην κατεύθυνση του ιστορικού ορεινού οικοτουρισμού. Απαραίτητες είναι επίσης, η αρχιτεκτονική αποκατάσταση και στατική ενίσχυση των κτισμάτων με διατήρηση των οικοδομικών αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών λιθόκτιστων όγκων των κτιρίων χωρίς σοβάδες (επιχρίσματα) με εμφανή την λιθοδομή, η ανακατασκευή των ξύλινων στεγών και των κουφωμάτων, διατηρώντας την αρχιτεκτονική μορφή κτιρίων και οικισμού, καθώς και η πολεοδομική οργάνωση του οικισμού με αναβίωση, συντήρηση και ανάταξη των λιθόστρωτων ή χωμάτινων δρόμων και μονοπατιών, πλατειών και την οριοθέτηση ρεμάτων, συντήρηση όσων γεφυρών υπάρχουν και κατασκευή νέων, όπου αυτό απαιτείται. Ο σχεδιασμός νέου υδραυλικού δικτύου ύδρευσης αποχέτευσης και διαχείρισης όμβριων, εγκατάσταση ηλεκτρικού δικτύου και τηλεπικοινωνιακών εγκαταστάσεων ενταγμένου και εναρμονισμένου στο συνολικό ιστορικό και φυσικό περιβάλλον, κρίνεται απαραίτητος καθώς και η σύνδεση της Παλαιάς Βίνιανης με τους γειτονικούς σύγχρονους οικισμούς και το δίκτυο των επαρχιακών οδών.
Το μνημόνιο για το Μουσείο της Βίνιανης με τη Βουλή και η συνεργασία του Δήμου Αγράφων με το Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές αναφορές για την ανάδειξη της ιστορικής Βίνιανης αλλά πάντα κάπου καθυστερούσε το όλο θέμα. Στην όλη προσπάθεια προστέθηκε η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας για τη συντήρηση και ανάδειξη του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης στη Βίνιανη, μεταξύ της Βουλής των Ελλήνων με τον τότε Πρόεδρό της Νίκο Βούτση, της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας με τον τότε Περιφερειάρχη Κώστα Μπακογιάννη και το Δήμο Αγράφων με τον τότε δήμαρχο Μπαμπαλή Θεόδωρο. Βέβαια, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Ευρυτανικού Παλμού, η Βουλή με τη σημερινή κυβέρνηση δεν έχει πρόθεση να δώσει τα χρήματα που απαιτεί ένα τέτοιο έργο και τα άλλα δύο μέρη δεν διαθέτουν τα χρήματα να προχωρήσουν μόνα τους.
Πριν από ένα περίπου χρόνο, ο Δήμος Αγράφων και το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, ξεκίνησαν τη συνεργασία τους, για το μεγαλόπνοο σχέδιο ανάπλασης της Παλαιάς Βίνιανης. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Ευρυτανικού Παλμού τότε, η συνεργασία αφορούσε: Το σχεδιασμό του συνολικού στρατηγικού σχεδίου ανάδειξης και αναβίωσης του ιστορικού οικισμού της Παλαιάς Βίνιανης με βάση τους άξονες που αναπτύχθηκαν πιο πάνω. Τη μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών σχεδιασμού και αποκαταστάσεων από το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος προς το Δήμο Αγράφων, σε έργα και δράσεις που αφορούν τα παραδοσιακά κτίσματα και την πολεοδομική οργάνωση του οικισμού. Τη συνεργασία για την υλοποίηση του σχεδιασμού και των επιμέρους προτάσεων ώστε να αναδειχθεί η ιστορία, η οικιστική δομή, η παραδοσιακή αρχιτεκτονική και η τοπογραφία του Ιστορικού Τόπου. Τη φιλοξενία ερευνητικών και εκπαιδευτικών ομάδων στην Παλαιά Βίνιανη στο πλαίσιο υλοποίησης δράσεων εφαρμογής για αυτούς τους σκοπούς. Τη συνδιοργάνωση επιστημονικών δράσεων/εκδηλώσεων/εκδόσεων για τους ίδιους σκοπούς με αντικείμενο την Παλαιά Βίνιανη.
Το ΕΜΠ συμμετείχε με τον Διευθυντή του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος, Καθηγητή Νίκο Μπελαβίλα, την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Έλενα Κωνσταντινίδου, νέους ερευνητές και ερευνήτριες, όπως και μεταπτυχιακούς σπουδαστές/τριες από τα ΔΠΜΣ «Προστασία Μνημείων» και «Πολεοδομία-Χωροταξία». Το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ από τη μεριά του είχε αναλάβει την εκπόνηση του προκαταρκτικού συνολικού στρατηγικού σχεδίου ανάδειξης και αναβίωσης του ιστορικού οικισμού της Παλαιάς Βίνιανης, στους τομείς της διαχείρισης και αποκατάστασης ιστορικών κτισμάτων και της πολεοδομικής οργάνωσης του οικισμού.
Βέβαια, η ομάδα του Εργαστηρίου δεν προχώρησε έγκαιρα και η ανάπλαση και διάσωση της Βίνιανης θα υλοποιηθεί μόνο από το Υπουργείο Πολιτισμού με κονδύλια μέσω ΕΣΠΑ, το οποίο έχει ήδη την μελέτη που εγκρίθηκε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι εγκρίθηκε και η χρηματοδότηση ύψους 186.419,52€ μέσω ΕΣΠΑ, όπως ανακοίνωσε η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.
