«Κρατήστε ξύπνιο το μυαλό σας στους σκοτεινούς καιρούς» ήταν το μάθημα του Δημήτρη Μαρωνίτη προς τους φοιτητές του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 1968.
«Το μάθημα τούτο αναγκάζομαι να το κάνω κάτω από απειλητικούς ψιθύρους. Μου λείπει επομένως το κέφι να μιλήσω για τα Κύπρια Έπη, εφόσον μάλιστα ενδέχεται αυτά τα λόγια να είναι και τα τελευταία που ακούτε από το στόμα μου. Γι’ αυτό και παρεκκλίνω από τον ίσιο δρόμο και, ακολουθώντας τον πιο αντιπαθητικό από τους αρχαίους συγγραφείς, λέω να το ρίξω στις υποθήκες, για να εξορκίσω έτσι τον Μεταξά και τους σύγχρονους επιγόνους του:
– Κρατήστε ξύπνιο το μυαλό σας στους σκοτεινούς καιρούς. Μ’ αυτό κυρίως θα πολεμήσετε τη βαναυσότητα της εξουσίας.
– Μην απομονωθείτε. Με το λόγο, τη σιωπή και την πράξη σας σταθείτε πλάι σε κάποιον: στη μάνα σας, στον αδελφό ή στο φίλο σας, και προπαντός στα νεότερα παιδιά, που περιμένουν από σας να δουν αν θα τους φράξετε ή θα τους ανοίξετε το δρόμο της ελεύθερης αναπνοής.
– Μη φοβάστε τους ανθρώπους που έχουν ρωμαλέα πάθη: όσους οργίζονται, πίνουν και αγαπούν. Πολεμάτε μόνο τους κάπηλους της ελληνοχριστιανικής ηθικολογίας. Απομονώστε όσους συνεχώς χαμογελούν, που όταν μιλούν δεν σας κοιτούν στα μάτια, κι όταν τους δίνετε το χέρι, δεν ξέρουν ή δε θέλουν να το σφίξουν. Ανάμεσά τους θα βρείτε τους χαφιέδες.
– Σηκώστε με σεμνότητα το χρέος που σας ανήκει. Φανείτε εις μικρόν γενναίοι».
Είχε διαδοθεί σχεδόν μυστικά στους φοιτητές ότι ο Μαρωνίτης θα έκανε το τελευταίο μάθημα και γι’ αυτό πάρα πολλοί –αρκετοί που δεν ήταν άμεσοι μαθητές του– προσέτρεξαν να τον ακούσουν. Ήταν και λίγοι συνάδελφοί του, όσοι δεν φοβήθηκαν τις συνέπειες της παρουσίας τους σε μια… αντιχουντική εκδήλωση!
«Το κατεβατό αυτό» ανασυνέθεσε ο ίδιος σε επιφυλλίδα του Βήματος στις 26 Οκτωβρίου του 1974, -ημέρα διττής σημασίας για τη Θεσσαλονίκη, την ιδιαίτερη πατρίδα του, γιορτή του Αγίου Δημητρίου, πολιούχου αγίου της πόλης, και ημερομηνία απελευθέρωσής της κατά τη «Μεγάλη Εξόρμηση» του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου-, με τίτλο «Πολιτικό μανιφέστο για πολιτική χρήση».
Μα πόσους σκοτεινούς καιρούς χωράει αυτός ο τόπος; Πόσους σκοτεινούς καιρούς χωράει αυτός ο κόσμος;
Κι έχει τόσο δίκιο ο φωτεινός αυτός καθηγητής, ο άνθρωπος που υπηρέτησε τα ελληνικά γράμματα μέχρι το τέλος της ζωής του.
Μόνο αν μείνει ξύπνιο το μυαλό μπορεί κάτι να καταφέρουμε. Να το ζορίζουμε να σκέφτεται. Να το ‘ταΐζουμε’ πνευματική τροφή διαβάζοντας και μελετώντας φιλοσοφία και ιστορία και ποίηση και θέατρο και όλα τα σπουδαία που έχουν γράψει μεγάλα μυαλά που πέρασαν από αυτόν τον πλανήτη.
Ξύπνιοι. Ας μείνουμε ξύπνιοι όσο περισσότερο μπορούμε. Γιατί σήμερα ζούμε τις μέρες της μεγάλης αποβλάκωσης μπροστά σε μια οθόνη κάθε είδους και χαιρόμαστε τόσο πολύ για την ανούσια διαβίωσή μας… χαιρόμαστε τόσο πολύ να μας λένε τι να κάνουμε, πώς να ζούμε, τι να μας ενδιαφέρει και τι όχι, πόσο εύκολο είναι να αλληλοσκοτωθούμε, να βιάσουμε, να εκδικηθούμε… να τρελαθούμε…
Κρατάω ξύπνιο το μυαλό μου σημαίνει αναλαμβάνω την ευθύνη του εαυτού μου και των άλλων. Είμαι υπεύθυνος και συνυπεύθυνος για ό,τι συμβαίνει σε μένα και τον κόσμο γύρω μου. Γιατί όταν είσαι ξύπνιος… βλέπεις.
