Γράφει ο Κώστας Αντ. Παπαδόπουλος, Συνταξιούχος Δάσκαλος, Συγγραφέας
Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο του, ‘ΜΑΡΚΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ, …Περίλαμπρα τον ύμνησαν σ΄Ανατολή και Δύση’, Έκδ. Πανευρυτανικής Ένωσης, Αθήνα 2021, σελ. 416.
Ο ηρωικός και ένδοξος θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη στο Καρπενήσι είχε ανυπολόγιστες ωφέλειες στην υπόθεση της εθνικής μας παλιγγενεσίας, γιατί συγκλόνισε κυριολεκτικά την ανθρωπότητα, που παρακολουθούσε με «κομμένη την ανάσα» τον θαρραλέο αγώνα μας. Η εμβληματική φυσιογνωμία του τόνωσε τα φιλελληνικά συναισθήματα Ευρωπαίων και Αμερικανών και εδραίωσε την πεποίθηση ότι οι Έλληνες είναι άξιοι των προγόνων τους, είναι άξιοι της ελευθερίας των… Με συγκίνηση Ευρωπαίοι και Αμερικανοί ύψωσαν τη μορφή του σε σύμβολο ηρωισμού.
Ιδιαίτερα και παντοιοτρόπως ο Μάρκος Μπότσαρης τιμήθηκε από τους Γάλλους. Όπως είναι γνωστό, ο ήρωάς μας μετά το μακελειό των Σουλιωτών στο Σέλτσο από τον Αλή πασά το 1804, μαζί και με άλλους Σουλιώτες κατέφυγε στην Κέρκυρα, την οποία είχαν καταλάβει οι Γάλλοι. Το 1808, ενήλικας πλέον, κατατάχθηκε στις τάξεις των Ναπολεόντειων στρατευμάτων, όπου διδάχθηκε την τέχνη του πολέμου και σε συνδυασμό με τη διπλωματία και την κατασκοπεία και, κυρίως με την πολεμική εμπειρία των Σουλιωτών δημιούργησε δική του «σχολή πολέμου». Έτσι, με δεδομένη την παροιμιώδη γενναιότητά του η μορφή του αναδείχθηκε σε σύμβολο του Αγώνα μας. Η εύνοια, λοιπόν, των Γάλλων απέναντί του είναι πλήρως δικαιολογημένη. Έτσι:
Ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ στο περίφημο έργο του «Οι Άθλιοι» τον αναφέρει εκτεταμένα σε ιδιαίτερο κεφάλαιο και τον συγκαταλέγει μεταξύ των τεσσάρων κορυφαίων, παγκοσμίως, ηρώων των νεωτέρων χρόνων. Και αυτοί είναι o Σιμόν Μπολιβάρ, ο Γεώργιος Ουάσιγκτων, ο Θαδαίος Κοσιούσκο και ο Μάρκος Μπότσαρης! Ο ίδιος, ο Βίκτωρ Ουγκώ, τον χαρακτηρίζει, επίσης, ως τον «Λεωνίδα της νεότερης Ελλάδας»!
Ο, επίσης, Γάλλος συγγραφέαςAuguste Fabre, έγραψε: «Ο Μάρκος Μπότσαρης εδείχθη ο άξιος εκπρόσωπος όλης της αρχαίας Ελλάδος, συνενώνων τας αρετάς των σοφών της και την έμπνευσιν των ποιητών της με τους ηρωισμούς των ημιθέων της..»,ενώ άλλος, ξένος, ιστορικόςτης εποχής τον χαρακτήρισε «αληθές απαύγασμα της αρχαίας Ελλάδος, συνενούντα την αρετήν των σοφών με την έμπνευσιν των ποιητών και την ανδρείαν των ηρώων της».
Ο λόγιος Αθανάσιος Ψαλλίδας (1767-1829) σε επιστολή του στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο (Βλ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΥ, ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΜΜΑΝ. Γ. ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗ, ΙV. ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΟΥ 1824, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1971 (Έκδ. Ακαδημίας Αθηνών), σελ. 86) από την Κέρκυρα στις 18 Ιανουαρίου 1824, τονίζει την δόξα του Μάρκου Μπότσαρη «του ήρωος οπού όχι μόνον έγινεν ξακουστός εις όλην την Ευρώπην αλλά και όλες οι αρχόντισσες της Αγγλίας και Φράνσας (Γαλλίας) τον φορούν κρεμασμένον με χρυσήν άλυσσον στα στήθη τους ως εγκόλπιον, πράγμα οπού κανένας στρατηγός ακόμη δεν το αξιώθηκε και οι σοφοί Άγγλοι και Γάλλοι ραψωδούν;…».
Οι Γάλλοι Φιλέλληνες εκδηλώνοντας τον θαυμασμό τους προς τον ήρωά μας, τον τίμησαν ιδιαίτερα. Στην «Πόλη του Φωτός», στο Παρίσι, έδωσαν το όνομά του σε μεγάλη οδό, την «RUE BOTZARIS»!, η οποία καταλήγει στο πάρκο «Buttes Chaumont». Η πινακίδα γράφει: «RUE BOTZARIS (1790-1823) HEROS DE LA GUERRE D’INDEPENDENCE GRECOUE” (=OΔΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗ (1790-1823) ΗΡΩΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ). Σημειώνεται ότι η οδός αυτή είναι η μοναδική που είναι αφιερωμένη σε Έλληνα νεώτερων χρόνων. Οι άλλοι δύο δρόμοι που περικλείουν το ιστορικό αυτό πάρκο είναι αφιερωμένοι ο μεν ένας στον μεγάλο ελευθερωτή της Νότιας Αμερικής Simon Bolivar (Σιμόν Μπολιβάρ) και ο έτερος στον Ιταλό πατριώτη N. Manin (Ντανιέλε Μανίν).
Στην ίδια περιφέρεια του Παρισιού βρίσκεται και ο σταθμός του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου «Botzaris». Στην καρδιά της πόλης – και συγκεκριμένα στο 19ο Διαμέρισμα – βρίσκεται ο σταθμός μετρό «Botzaris», το μεγάλο εμπορικό κέντρο «Gallerie Botzaris», το ταχυδρομείο «Post Botzaris», καθώς και το μέγαρο τού τηλεφωνικού κέντρου με την αυτή ονομασία «Βοtzaris».
Αλλά και σε μια άλλη πανέμορφη πόλη της Γαλλίας, στο Στρασβούργο, υπάρχει ωραιότατη πλατεία προς τιμή του. Η σχετική πινακίδα γράφει: “SQUARE Markos BOTZARIS 1789-1823. Heros de i’ Indepcndancce Grecquc, Opera de Kastner (1828)”…
Ο διάσημος Γάλλος γλύπτης DAVID D’ ANGERS (Δαβίδ ντ’ Ανζέρ) φιλοτέχνησε το περίφημο άγαλμα επί του τάφου του ήρωα στο Μεσολόγγι, την «Παιδούλα» Ελλάδα, που δεόντως την ύμνησε ο Κωστής Παλαμάς (βλ. περισσότερα στο κεφάλαιο «Η ΤΕΧΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΡΚΟ»).
Τέλος, στο Παρίσι, στη νέα προθήκη του Μουσείου των Απομάχων – Hotel les invalids – φυλάσσονται όπλα του Μάρκου Μπότσαρη με αναλυτική περιγραφή τους. Σχετικές φωτογραφίες, που ευχαρίστως μας παραχώρησε ο κ. Ηλίας Μπουμπουρής, παρατίθενται σε επόμενο κεφάλαιο.
Ο Μάρκος Μπότσαρης δεν τιμήθηκε μόνον από τους Γάλλους. Για ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και την Αμερική, αποτέλεσε σύμβολο ηρωισμού και υμνήθηκε παντού δεόντως. Ο διάσημος Γερμανός ποιητής Μύλλερ Βίλελμ (1794-1825), «ο διά τον φιλελληνισμόν του «Έλλην Μύλλερ» αποκληθείς, αφιέρωσεν εις τον ήρωά μας υψηλής συλλήψεως και βαθείας πνοής ποίημα».
Η, επίσης, Γερμανίδα συγγραφέας και μουσικός Kinkel Johanna (1810-1858) έγραψε το «Άσμα για το Θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη».
Υμνήθηκε ακόμα ο Μάρκος Μπότσαρης και από τον Μαλτέζο φλαουτίστα και συνθέτη Vincenzo N. Mifsud, τον Ιταλό ποιητή Vincenzo Errante (1813-1891) και πολλούς άλλους φιλέλληνες.
Τέλος, ο Αμερικανός ποιητής και δημοσιογράφος Halleck Fitz – Greene, ένας από τους σημαντικότερους φιλέλληνες της εποχής εκείνης, το 1825, εμπνευσμένος από τη θυσία του ήρωα, έγραψε εκτενές ποίημα, το οποίο έγινε δημοφιλέστατο στην πατρίδα του.
Στην Αμερική, εξάλλου, όπως μας πληροφορεί ο Τερτσέτης, για να τον τιμήσουν οργάνωσαν ως και ταφικούς αγώνες, κάτι παρόμοιο δηλαδή από αυτό που έκανε ο Αχιλλέας για να τιμήσει τον Πάτροκλο….
ΑΡΧΕΙΟΥ, ΑΘΗΝΑ 1993
(Αρχείο Γιάννη Π. Μάκκα)
Το έργο «Ο όρκος του Βύρωνα στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη», παρουσιάστηκε στη Βενετία το 1850 και σήμερα βρίσκεται στο Τρεβίζο, Museo Civico, Συλλογή Giacomelli.
