Τα Θεοφάνια είναι μεγάλη ετήσια χριστιανική εορτή της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και είναι η τρίτη και τελευταία γιορτή του Δωδεκαημέρου (εορτών των Χριστουγέννων). Το όνομα προκύπτει από την φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας που συνέβη σύμφωνα με τρεις σχετικές ευαγγελικές περικοπές. Η εορτή των Θεοφανίων λέγεται επίσης και Επιφάνια και Φώτα ή Φωτά και σηματοδοτεί την κορύφωση της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων.
Στην Ευρυτανία γιορτάζεται τηρώντας όλα τα παραδοσιακά έθιμα που ξεκινούν από την παραμονή με τους ονομαστούς ‘Καλημεράδες’ του Μεγάλου Χωριού και με τα παραδοσιακά κάλαντα που ψάλλονται κυρίως από ενήλικες άντρες σε κάθε χωριό, με χαρακτηριστικότερα αυτά του Κλαυσίου και με μικρές παραλλαγές της Φουρνάς και του Κλειτσού Ευρυτανίας. Ανήμερα μετά τη Θεία Λειτουργία και των καθαγιασμό των υδάτων σε ποτάμια, στη Λίμνες Κρεμαστών και σε δεξαμενές, το αγίασμα μεταφέρονταν στα σπίτια, τα μαγαζιά, τα ζωντανά και τα χωράφια κάθε οικογένειας για ν’ αγιαστούν και να έχουν μια παραγωγική χρονιά, με υγεία και ευημερία.
Οι Καλημεράδες της Ευρυτανίας
«Καλήμερα, καλήμερα αφέντη μ’ καλή σου μερ’»: Ένα παλιό έθιμο που διατηρείται μέχρι της μέρες μας λέγεται “Καλήμερα” και η ιστορία του ανάγεται στην εποχή της Τουρκοκρατίας: Οι νέοι του χωριού πάνω από 20 άτομα, οι “Καλημεράδες” ξεκινάνε από το βράδυ της παραμονής των Φώτων και με νταούλια γυρίζουν τα σοκάκια του χωριού λέγοντας αυτά τα ξεχωριστά κάλαντα. Οι στίχοι είναι διαφορετικοί για κάθε σπίτι που επισκέπτονται και έχει να κάνει με το αν στο σπίτι βρίσκεται φιλοξενούμενος, ανύπαντρη κοπέλα ή αγόρι κτλ., ενώ υπάρχουν ειδικά κάλαντα που λένε όταν επισκέπτονται το σπίτι του παπά. Οι νοικοκυρές προσφέρουν στους “Καλημεράδες” τσίπουρο που θα τους κρατήσει ζεστούς όλο το βράδυ καθώς και κουραμπιέδες και χρήματα. Τα κάλαντα κρατάνε μέχρι η παρέα να επισκεφθεί και το τελευταίο σπίτι του χωριού κάτι που μπορεί να κρατήσει μέχρι το πρωί. Την άλλη μέρα, ανήμερα των Φώτων, από το μεσημέρι και μετά, γίνεται μεγάλο γλέντι στο οποίο συμμετέχουν όλοι οι χωριανοί, τρώνε πίνουν και γλεντάνε δωρεάν γιατί είναι όλα πληρωμένα από τα χρήματα που μάζεψαν οι “Καλημεράδες” το προηγούμενο βράδυ. Στο πανηγύρι αυτό συμμετέχουν νέοι, γέροι άνδρες και γυναίκες του χωριού αλλά και όσοι περαστικοί και ξένοι βρεθούν αυτή τη μέρα στο χωριό.
Κάλαντα Φώτων από το Κλαυσί Ευρυτανίας
Τα τραγουδούν δύο ομάδες ανδρών πηγαίνουν από σπίτι, σε σπίτι σε όλο το χωριό, για να ανταλλάξουν ευχές με τους νοικοκύρηδες, που τους φιλεύουν με κεράσματα και χρήματα.
Αύριο είν’ τα Φώτα κι ο φωτισμός και χαρές μεγάλες στον Κύργιο μας
και χαρές μεγάλες στον Κύργιο μας, περπατεί η Κυρά μας η Παναγιά
περπατεί η Κυρά μας η Παναγιά με τα θυμιατήρια στα δάχτυλα
με τα θυμιατήρια στα δάχτυλα, με τα πετραχήλια στον ώμο της
με τα πετραχήλια στον ώμο της σπάργανα βασταίνει και γιό κρατεί
σπάργανα βασταίνει και γιό κρατεί και τον Άη-Γιάννη περικαλεί
και τον Άη-Γιάννη περικαλεί: «Άη-Γιάννη, αφέντη και Πρόδρομε
«Άη-Γιάννη, αφέντη και Πρόδρομε, δύνασαι βαφτίσεις Θεόν παιδί;
δύνασαι βαφτίσεις Θεόν παιδί;» «-Δύναμαι και θέλω και προθυμώ
«-Δύναμαι και θέλω και προθυμώ, μέγας είν’ ο φόβος, φοβούμενος
μέγας είν’ ο φόβος, φοβούμενος». Τ’ άκουσε η Μητέρα και δάκρυσε,
τ’ άκουσε η Μητέρα και δάκρυσε. «-Σώπα_Άγια Μητέρα και μη δακρείς,
-Σώπα_Άγια Μητέρα και μη δακρείς, αύριο θέλ’ ν’ ανέβω στους ουρανούς
αύριο θελ’ ν’ ανέβω στους ουρανούς να περικαλέσω τον Κύργιο μας
να περικαλέσω τον Κύργιο μας να μας ρίξει δρόσο και λίβανο,
να μας ρίξει δρόσο και λίβανο, ν’ α(γ)ιαστούν οι τόποι και τα νερά
ν’ α(γ)ιαστούν οι τόποι και τα νερά, ν΄ α(γ)ιαστεί κι αφέντης με την κυρά.
