Μπορεί κάποιος άραγε παρατηρώντας και εξετάζοντας κάτι μικροσκοπικά να βγάλει συμπεράσματα για κάτι πέρα από την αντίληψη ή τις γνώσεις ή το πεδίο που βρίσκεται; Μπορεί καταγράφοντας δεδομένα σε ένα μικρο- πεδίο, σε ένα υποσύνολο, να κατανοήσει τι πραγματικά συμβαίνει στο σύνολο, του οποίου το συγκεκριμένο υποσύνολο είναι τμήμα του; Το γνωστό πείραμα με το εκκρεμές του Φουκώ που με μια σφαίρα, ένα μακρύ σχοινί και την παρατήρηση της μείωσης των ταλαντώσεων, ως η πρώτη δυναμική απόδειξη των επιστημόνων ότι η γη κινείται, μπορεί να μας δώσει την απάντηση.
Όχι δεν πρόκειται για μαθήματα αστροφυσικής ή φιλοσοφίας, τουλάχιστον με την στενή έννοια του όρου, αλλά για μια πρακτική συλλογιστική διαδικασία, που μπορεί να μας βοηθήσει να απαντήσουμε σε πολλά ερωτήματα της καθημερινότητάς μας, της οικογενειακής και της κοινωνικής ζωής μας, αλλά και της θέσης μας σαν πολίτες. Με αυτή λοιπόν την παραγωγική μεθοδολογία μπορούμε άνετα να ξεκαθαρίσουμε πολλά απ’ αυτά που κρέμονται όλη μας την ζωή σαν εκκρεμή του Φουκώ πάνω απ’ τα κεφάλια μας. Μπορούμε για παράδειγμα βλέποντας μια μέρα της καθημερινής μας ζωής και παρακολουθώντας την από το πρωί που ξυπνάμε έως το βράδυ, να καταλάβουμε αν ισχύουν διάφορες θεωρίες και ‘κεκτημένα’ του πολιτισμού μας.
Πόσο ελεύθερες σε ό,τι αφορά τις ατομικές ελευθερίες, αλλά και την έκφραση των απόψεων κάθε πολίτη είναι οι κοινωνίες μας, όταν υπάρχει ο ψηφιακός έλεγχος, το φακέλωμα, αλλά και η διαδικτυακή χειραγώγηση των μαζών. Πόση ευδαιμονία έχουν οι πολιτείες μας αληθινά, όταν δουλεύουμε και τρέχουμε καθημερινά ασταμάτητα μέσα στα ασφυκτικά αστικά κέντρα, χωρίς να μπορούμε να απολαύσουμε τα πραγματικά αγαθά της υγείας, της καλής ζωής και διαβίωσης, της καλής τροφής και της ψυχικής ηρεμίας. Πόσο ισχύει αληθινά ο νόμος της ελεύθερης αγοράς και των ίσων ευκαιριών, όταν οι οικονομίες μας τείνουν να γίνουν πια μονοπωλιακές και στις κοινωνίες μας να καταργηθεί σχεδόν η μεσαία τάξη.
Ο δυτικός κόσμος και οι δημοκρατίες του, πόσο πραγματικές άραγε είναι και πόσο διαφέρουν από τα βασιλικά και ολιγαρχικά καθεστώτα και την φεουδαρχία, όταν είμαστε απ’ το πρωί που ξυπνάμε ‘φόρου υποτελής’; Ο καθένας από μας όταν ξυπνάει το πρωί, αντιμετωπίζει μια σειρά από πρακτικά και αντικειμενικά προβλήματα έως και εσωτερικά και υπαρξιακά αδιέξοδα. Αν πραγματικά ζούσαμε σε αληθινές δημοκρατίες, με ισονομία, ελευθερία και σεβασμό, θα υπήρχαν άραγε αυτά τα προβλήματα που έχουμε όλοι μας; Ή τρέχουμε κάθε μέρα, ‘κυνηγώντας την ουρά μας’, νομίζοντας ότι απλά εμείς κάτι δεν κάνουμε καλά, δεν ψηφίζουμε σωστά, δεν κρίνουμε ορθά, αλλά το παιχνίδι παίζεται χωρίς εμάς. Γιατί αν κρίνουμε από τις ‘ταλαντώσεις’ της ζωής μας, το συμπέρασμα είναι απλό κάτι στραβό υπάρχει πέρα από μας, που μάλλον εμείς είμαστε απλά ένα μικρό τμήμα του. Και το εκκρεμές περνάει ξυστά πάνω απ’ το κεφάλι μας.
